Candida ve Kandidoz: Epidemiyoloji, Tanı, Tedavi,Antifungal İlaç Direnci ve Konağın Genetik Yatkınlığında Güncel Durum

Abstract

Candida türleri, ökaryot fırsatçı patojenler olup hastane enfeksiyonu etkenleri arasında dünyada ön sıralarda yer almaktadır. Amerika'da hastanelerde gelişen nozokomiyal kan dolaşımı enfeksiyonlarının dördüncü sıklıktaki etkeni Candida türleridir. Avrupa'da kandidemi oranı ise her 100.000 kişide 1.2 ile 11 arasında değişmektedir. Candida'ların 200'den fazla türü bulunur, bunlar arasında dissemine kandidoz ile invazif olmayan deri ve mukoza kandidozlarının en sık nedeni Candida albicans'tır. Bununla birlikte, C. glabrata, C. parapsilosis, C. tropicalis, C. krusei, C. lusitaniae, C. dubliniensis ve C. guilliermondii gibi albicans-dışı Candida türlerine bağlı kandidoz insidansı artmaktadır. Candida enfeksiyonunun hangi klinik şekilde sonlanacağı primer olarak konak savunması tarafından belirlenir. Klinik tablolar, deri ve mukoza kandidozları ile derin yerleşimli enfeksiyonlar olmak üzere iki gruba ayrılır. Deri ve mukoza enfeksiyonları içerisinde pamukçuk, Candida özefajiti, özefagus-dışı gastrointestinal kandidoz, Candida vaginiti ve deri kandidozu yer alır. Derin yerleşimli enfeksiyonlar; kronik dissemine kandidoz (hepatosplenik kandidoz), kandidemi ve çeşitli organların kandidozunu içerir. Mantar, invazif enfeksiyon oluşturmasına yardımcı olabilecek olan, proteinaz ve lipaz gibi enzimleri salgılama yeteneğindedir. Ancak, bu enzimlerin klinik açıdan önemi henüz aydınlatılamamıştır. Amerikan Enfeksiyon Hastalıkları Derneğinin Mikoz Çalışma Grubu (IDSA) ve Avrupa Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneğinin Mantar Çalışma Grubu (ESCMID), farklı hasta gruplarında invazif kandidozun tedavisi için pratik kılavuzlar yayınlamışlardır. Vurgulanması gerekli bir diğer hususda, tedavi için önemli ölçütlerden birisinin de antifungal ilaç direnci olduğudur. Candida türleri, ilaçların hücre içerisine birikimini azaltan dışa atım pompalarının salınımı ile, antifungal hedef proteinlerinin yoğunluğunu ve yapısını değiştirerek veya hücre zarındaki sterol bileşimini değiştirerek antifungal ilaçlara karşı direnç geliştirebilirler. Ayrıca, kandidozların gelişmesinde genel risk faktörlerinin (örnek: bağışıklık sisteminin baskılanması) rolü önemli olmasına rağmen, bu durum tüm Candida enfeksiyonlarının gelişimini açıklamak için yeterli değildir. Birçok araştırmada; genetik farklılıklar ile kandidoz riski artışı arasında bir ilişkinin olduğu, mukoza kandidozu ve sistemik kandidozu ayırt ettirici farklı genetik yapıların bulunduğu bildirilmiştir. Bu makalede, Candida cinsi maya mantarlarının neden olduğu enfeksiyonların epidemiyolojisi, tanısı, tedavisi, antifungal ilaç direnci ve konak genetik yatkınlıklarına ilişkin güncel bilgiler özetlenmektedir