Muhafazakarlık ve feminizm kıskacında bir isim: Fatma Aliye Hanım

Abstract

Tanzimat Dönemi modernleşme hareketlerinin eril öncüleri, modernleşmenin itici güçlerinden birinin "kadın meselesi" olduğunu ileri sürmüşlerdir. Bu dönemde "kadın meselesi" sadece dönemin erkek düşünce adamları tarafından değil, kadın yazar ve aydınlan tarafından da farklı bakış açıları ile tartışılmaya başlanmıştır. Tanzimat döneminin ilk kadın yazarı olarak kabul edilen Fatma Aliye Harıım, kalemiyle II. Meşruiyet'e damgasını vuracak Osmanlı feminizminin de ilk öncüleri arasında yer almıştır. Bu çalışmanm konusu, Tanzimat'tan itibaren hareketlenen basın ve düşünce hayatı içinde, Osmanlı Kadın hareketinin önemli aydınlarından biri olan Fatma Aliye Hanım'ın eserlerinde, kadın hakları ve kadın sorunlarının ele alınışındaki özgünlüğü ortaya koyabilmektedir. Bu amaçla, çalışma, Tanzimat dönemi aydınlarının geneline hâkim olan geleneksel ve modern arasında kalmışlığın izini Fatma Aliye Hanım'ın eserlerinde sürmüştür. Fatma Aliye Hanım'ın romanları, gazete yazılan ve konferanslan bir bütün olarak ele alındığında ise, onun kadın hakları konusunda ne tam bir batılı feminist ne de tam bir İslamcı tavır sergilediği görülmüştür. Dönemine göre oldukça ilerici söylemlerle dikkat çeken Fatma Aliye, Batı ve Doğu'nun üstün yanlarınm bileşiminden doğan yeni bir Türk kadınmm hayalini tüm eserlerinde ve kalem tartışmalarında canlandırmaya çalışmıştır.