Yemen vali̇si̇ Ahmed Muhtar Paşa dönemi̇ ve Yemen'de Osmanlı idaresi (1868-1909)

Abstract

Arap Yarımadası'nın güneyinde yer alan Yemen, Osmanlı Devleti sınırlarına dâhil olduğu andan itibaren son derece önem atfedilen topraklardan biri olmuştur. Osmanlı hâkimiyeti ilk olarak Yavuz Sultan Selim zamanında başlamışsa da asıl topraklara dâhil ediliş Hadım Süleyman Paşa iledir. Ne var ki bir süre devam eden hâkimiyetin ardından bölgeden çekilen Osmanlı idaresi, 1849'da Kıbrıslı Muavin Tevfik Paşa ile tekrar başlamıştır. 19. yüzyılın ortalarında Mısır ve Hicaz'dan toplanan kuvvetlerle girişilen bu operasyon sonuçsuz kalınca, Ahmed Muhtar Paşa'nın valiliğine kadar bölgede bir asayiş tesis edilememiştir. Yemen'de idarenin tesisini güçleştiren başlıca hadise sık sık yaşanan isyanlar olmuştur. Yemen'in bu karışık döneminde, İngilizler Aden'e yerleşmişler ve Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla birlikte nüfuzlarını daha da arttırmışlardır. Bir süre sonra sadece İngilizler değil, başka büyük güçler de Kızıldeniz etrafına yerleşmeye başlamışlardır. Ancak Ahmed Muhtar Paşa, Yemen'de görev yaptığı süre içinde büyük bir askeri harekâta girişmiştir. Başarılı olan bu harekâtın neticesinde Ahmed Muhtar Paşa, mülki ve askeri alanda yeni bir teşkilatlanmaya teşebbüs etmiştir. Bu çalışmada Yemen'in önemi ve Ahmed Muhtar Paşa'nın valiliği üzerinde durulacaktır. Böylece bölgede girişilen faaliyetler ve Osmanlı Devleti'nin Yemen'deki varlığıyla ilgili bilgi birikimine bir zenginlik kazandırılması düşünülmektedir.