Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği

Abstract

Türkiye’de sigortalılık statüsü açısından en heterojengrubu kendi adına ve hesabına çalışanlar oluşturmaktadır.5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık SigortasıKanunu’nun 4. maddesinin 1. fıkrasının b bendine göre,ticari kazancı nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar,esnaf ve sanatkârlar, şirket ortakları ve tarımsal faaliyettebulunanlar kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlarolarak tanımlanmaktadır. Bu grubun en önemli özelliğikendi faaliyetlerinden dolayı elde ettikleri gelirin düzensizve belirsiz oluşudur. Bu nedenle düzenli prim ödemealışkanlıkları en zayıf olan sigortalı gruplarından birinioluşturmaktadır. Bu anlamda, kendi hesabına çalışanlarınsosyal koruma yetersizliği ile karşılaşma olasılığı diğersigortalı gruplarına göre oldukça fazladır. Bu çalışma,Türkiye’de kendi adına ve hesabına çalışanların gelirdüzeyleri ve yaşam standartları ile sosyal güvenlik sistemiarasındaki ilişkiyi ve sosyal güvenlik programlarından neölçüde yararlandıklarını saptamayı amaçlamaktadır.Çalışmada, kendi adına ve hesabına çalışanlarınsosyoekonomik koşulları Türkiye İstatistik Kurumu mikroverilerinden yararlanarak hesaplanmıştır. Yapılan analizlersonucunda, kendi hesabına çalışanların gelir durumu ilesosyal sigortaya kayıtlılık arasında doğru yönlü bir ilişkiolduğu, kendi hesabına çalışanların en az 1/3’ünün primborcu nedeniyle sağlık hizmetlerinden yararlanamadığı,sosyal sigorta edimlerine hak kazanmanın kolaylığınedeniyle kendi hesabına çalışma statüsünden bağımlıçalışmaya geçişlerin yaşandığı bulgulanmıştır.