DÜŞÜK VE ORTA YÜKSEKLİKTEKİ BİNALARDA ÇEKİÇLEME ETKİSİ

Abstract

Yetersiz boşluk mesafesine sahip komşu binaların kuvvetli yer hareketi etkisi ile çarpışmaları sonucu performans düzeyleriönemli ölçüde etkilenebilmektedir. Çekiçleme etkisi olarak adlandırılan bu yapısal düzensizlik, farklı dinamik karakterlerdekiyapılarda birçok hasara hatta toptan göçmelere neden olabilmektedir. Ülkemizde konut stokunun önemli bir kısmını oluşturandüşük ve orta yükseklikteki birçok yapının, bitişik nizam olarak ya da yetersiz boşluk mesafesi ile inşa edilmesinden dolayıçarpışma potansiyeli bulunmaktadır. Bu yapıların sismik performanslarının doğru bir şekilde ortaya konulması büyük önemarz etmektedir. Bu çalışmada, çekiçlemenin düşük ve orta katlı mevcut yapıların sismik performansı üzerindeki etkilerininzaman tanım alanında dinamik analizlerle belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, bina modelleri oluşturulurken 1975 ve1998 Deprem Yönetmelikleri olmak üzere iki farklı yönetmelik dikkate alınmıştır. Yapılan envanter çalışması sonucundayaklaşık 500 binanın ortalamasını yansıtacak şekilde oluşturulan 4 ve 7 katlı betonarme bina modellerinde doğrusal olmayandavranışı yansıtabilmek için kolon ve kiriş uçlarında plastik mafsallar tanımlanmıştır. Üç boyutlu (3-B) olarak modellenen 4ve 7 katlı bina modelleri kat seviyelerinden doğrusal link (gap) elemanlar ile birbirlerine bağlanarak ikili bina modelleritüretilmiştir. Çarpışmanın görülmediği referans ikili modeller arasında 400 mm boşluk mesafesi bırakılırken, yetersiz boşlukoranının temsil edildiği ikili modellerde ise 0 ve 20 mm mesafe bırakılmıştır. Yapılan dinamik analizler sonucunda,çekiçlemeden dolayı bina modellerinin sismik performansları ciddi oranda etkilenmiştir. Birçok ivme kaydı için modellerindeplasman taleplerinde yönetmelik sınırlarının aşıldığı ve çarpışmanın etkisi ile ani talep değişimlerinin göreli kat ötelenmeoranlarında ciddi değişimlere neden olduğu görülmüştür. Çalışma, çekiçleme etkisi göz önüne alınmadan mevcut yapılarınsismik performanslarının uygun bir şekilde değerlendirilmesinin mümkün olmadığını ortaya koymaktadır.