Şeyh Osman Bin Ali’nin Umurü’l-Ümera adlı eseri? ve dil özellikleri üzerine

Abstract

Hakkındaki bilgilere sınırlı olarak kendi eserinden ulaşabildiğimiz İeyh Osman bin Ali,XVI. yüzyılın ikinci yarısında Mısır Valiliğinde devlet görevinde bulunmuş bir şahsiyettir. Onunasıl önemini, emekliliği sırasında dönemin Mısır valisi Hasan Paşa?ya sunmuş olduğu Umurü?lÜmera adlı siyasetname niteliği taşıyan eserinde aramak gerekmektedir. Umurü?l-Ümera?nın belirleyebildiğimiz iki nüshası bulunmaktadır. Birinci nüsha, “Süleymaniye Kütüphanesi FatihNo. 4188.” envanter numarasıyla; ikinci nüsha ise “Süleymaniye Kütüphanesi Hacı MahmudEfendi No. 5361.” envanter numarasıyla kayıtlıdır. “Süleymaniye Kütüphanesi Hacı MahmudEfendi No. 5361” envanter numarasıyla kayıtlı nüsha, 108 varaktan oluşmaktadır ve varaknumaraları kaydedilmiştir. Bu nüshanın her sayfasında 17 satır bulunmaktadır. İncelemede esasaldığımız “Süleymaniye Kütüphanesi Fatih No. 4188.” envanter numarasıyla kayıtlı nüshada ise120 varak bulunmaktadır ve bu nüshanın varak numaraları kaydedilmemiştir. Nüshanın hersayfasında 17 satır bulunmaktadır. Bu çalışmada, sözü edilen el yazması eserin tanıtmasıyapıldıktan sonra dönemi içerisinde öne çıkan dil özelliklerinin ana çizgileriyle verilmesiamaçlanmıştır. Umurü?l-Ümera dil özellikleri yönüyle geçiş döneminin özelliklerini bünyesindebarındıran bir eserdir. Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinin sürdürülmesinin yanında yeni seslikve biçimlik özelliklerin de ortaya çıktığı görülmektedir. Bu durum, dudak uyumundaki yenigelişmeler, kimi kip eklerindeki yeni kullanımlar (şimdiki zaman, gelecek zaman, koşul,gereklilik) ve kişi eklerindeki değişimler (koşul birinci çokluk ekinin adıl kökenli kişi eki yerineiyelik kökenli kişi ekiyle çekimlenmesi gibi) olarak gözlemlenebilmektedir.