Aristoteles: devlet-birey ilişkisinde devletin önceliği

Abstract

Politika I.2’de Aristoteles devlet-birey arasındaki ilişkiyi parça-bütün ilişkisi olarak tasvireder. Ona göre; nasıl ki bir bütün parçalarından önce gelirse, devlette kendini meydana getirenbirey ve ailelerden önce gelir. Ancak, devletin oluşumundaki tarihsel süreçten ve devletinbireylerden meydana geldiği olgusundan hareketle, Aristoteles’in bu öncelik ilişkisindenkastettiğinin, zaman bakımından bir öncelik olmadığı açıktır. O halde, Aristoteles devletinkendini meydana getiren öğelerden önce geldiğini söylerken neyi kastetmektedir? Birçokyorumcu bu konuyu açıklığa kavuşturmak için, Aristoteles’in Metafizik eserinde yer alan “öncegelen” kavramının çeşitli anlamalarına başvurmuş ve metafizik temelli yorumlar önesürmüşlerdir. Aristoteles’in Politika’nın başlangıcında devletin doğal gelişimine ve nasıl ortayaçıktığına ilişkin tasviri de bunu destekler niteliktedir. Ancak, bu yalnızca devlet ve bireyarasındaki öncelik ilişkisinin ne olamayacağını gösterir. Dolayısıyla, Aristoteles’e göre devletinhangi bakımdan bireyden önce geldiği açık değildir. Aristoteles’in devlete ilişkin söylemlerindekendi ontolojisinde yer alan kavramları kullanması, Mayhew ve Chen gibi bir çok yorumcuyu sözkonusu savı anlamada Aristoteles’in Metafizik adlı eserine yöneltmiştir. Onlara göre, Aritoteles’inaynı kavramları hemPolika’da hem de Metafizik’te kulllanması, Aristoteles’in siyasi ve ontolojikgörüşleri arasındaki bağlantıya kanıt teşkil eder. Aristoteles’in Metafizik’te ortaya koyduğu “öncegelme” kavramının farklı anlamlarından hareketle, Mayhew ve Chen Aristoteles’in devletinbireyden önce geldiğini söylerken ne kastettiğini açıklamaya çalışmışlardır. Onlara göre, sözkonusu öncelik töz-doğa bakımından önceliğe karşılık gelir. Diğer deyişle, birey devlettenbağımsız var olamazken; devlet bireyden bağımsız var olabilir. Ancak, yukarıda da belirtildiğiüzere, Aristoteles’in bazı söylemleri devletinde bireyden bağımsız var olamayacağına işareteder. Bu da Mayhew ve Chen’in yorumu için tehdit teşkil eder. Bununla birlikte, Mayhew veChen’in izlediği stratejinin doğru bir strateji olup olmadığı da tartışmaya açıktır. ÇünküAristoteles’in bilimler arasında yaptığı sınıflandırmada, metafizik teorik bilimler arasında; politikaise pratik bilimler arasında yer alır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu yorumların Aristoteles’insavını anlamada yetersiz kaldıklarını göstermektir.