Hilmi Ziya Ülken ve aşk dini

Abstract

Çalışmanın amacı Çağdaş Türk Düşünürü Hilmi Ziya ÜLKEN’in (1901-1974) felsefenin önemli problemlerinde din ve dininmahiyeti konusundaki görüşlerini aydınlatmaktır. Hesap vermek, hüküm, ibadet, bağlanmak, cemaat anlamlarına gelendinin çeşitli tarifleri yapılır. Tarihî tarifler dini sınıflayarak anlatırlar. Sınıflamalar sosyolojik ve etnolojik açıdan yararlıdırlar,ama dinlerin mahiyetini açıklamada yetersizdirler. Dinleri sosyologlar cemiyete; zihinciler düşünceye, idrake, kavrama,akıl yürütmeye indirgemektedirler. Dinamist tarifler dinlerdeki ortak vasıfları aramakla verimli görünseler de ruhî enerjiylekutsallığı karıştırmaktadırlar. Günümüz idealist filozofları dini, evrensel kavramlar, idealler; egzistansiyalistler dindarın gizemduygusu, dinî bunalma olarak görüyorlar. Ülken’e göre dinde hem tabiat-üstü ideale çevriliş, hem dindarın gizem duygusu,kutsallık karşısında “ürperme”si vardır. Dinin objektif-sübjektif, ideal-gerçek iki manzarasını virtüel sezgiyle kavrayabiliriz.Dinin konusu duyu vb., bütün verileri Aşan Varlıktır. Din daima bilme ve düşünmeyi aşar. Bu aşkın saha insanî varlığa yenibir ufuk olarak “inanma” sahasını verir. “Aşkınlık”ın Mutlak olarak konulması İnsanî varlık için aşk ve iman sahasını meydanagetirir.