Türkiye Genelinde Cryptococcus neoformans’ın Tür Dağılımının Tahmini

Abstract

Cryptococcus neoformans, özellikle bağışıklığı baskılanmış konakta hayatı tehdit eden enfeksiyonlaraneden olan patojenik maya mantarıdır. Ülkemizde 2004 yılından bu yana çoğunluğu okaliptüs (Eucalyptuscamaldulensis) olmak üzere, nar (Punica granatum), doğu çınarı (Platanus orientalis), çam (Pinaceae), kestane (Castanea sativa) ve ılgından (Tamarix hispida) da kolonizasyon rapor edilmiştir. Patojenlerin çevreselizolasyon konumları ve kolonizasyonunu etkileyen biyoklimatik faktörlerin birbirleri ile ilişkilerinin araştırılması, sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem ile çevresel kolonizasyonun tahmin edilebileceği detaylırisk haritaları oluşturulabilir. Bu çalışmada, yüksek çözünürlüklü biyoklimatik ve çeşitli araştırma süreçleriile bulunan koordinatlar sayesinde, Türkiye’de C.neoformans varlığının geçerli modelini tahmin etmek veekolojik süreçler hakkında bilgi sağlamak amaçlanmıştır. Bir makine öğrenmesi yapılı program olan vesadece pozitif verilerin coğrafi dağılımını kullanan maksimum entropi (MaxEnt) programı, C.neoformans’ındağılımının tahmini için kullanılmıştır. İklim verileri ve çevresel biyoiklim değişkenleri WorldClim sitesinden30 saniye uzaysal çözünürlükte alınmıştır. Türkiye’nin biyoiklim değişkenlerinin birlikteliği ENMTools programı kullanılarak incelenmiş ve benzer katmanlar çalışma dışı bırakılmıştır. C.neoformans izolasyonları belirten 41 farklı koordinat noktası tahmin haritalarının oluşturulmasında kullanılmıştır. Modelin geçerliliğininanalizinde eğri altında kalan alan ve ihmal oranı değerleri test edilmiştir. Farklı çevresel biyoiklim değişkenlerinin model üzerindeki katkısını incelemek için Jackknife testleri uygulanmış ve son modelleme işlemi yapılmıştır. Haritaların oluşturulmasında QGIS haritalama programı kullanılmıştır. Bu çalışmada, Kuzeydoğu Akdeniz havzasında coğrafi olarak yer alan Anadolu’nun kıyı bölgesinin ve tüm Ege bölgesininC.neoformans’ın kolonizasyonu için yüksek dereceli risk taşıdığı gösterilmiştir. Şimdiye kadar kolonizasyonrapor edilmeyen Atatürk Barajı’nın batı bölgesi, Amik ovası, Bakırçay ve Gediz vadilerinin de yüksek risklibölgeler olabileceği tahmin edilmiştir. En sıcak aydaki en yüksek sıcaklık, en sıcak aydaki ortalama sıcaklıkve en soğuk üç aylık dönemdeki nem, model tahminini etkileyen en önemli faktörler olarak bulunmuştur.Kolonizasyona etki eden çevresel faktörler arasında bulunan nemin, en çok kasım ayında etki gösterdiğisaptanmıştır. Sonuç olarak, Türkiye’nin ilk defa C.neoformans kolonizasyon risk haritası çıkarılmıştır. Daha fazla bölgesel veri elde etmek, benzer risk bölgelerinin tanımlanmasını kolaylaştıracaktır. Bu yaklaşım, çevresel odak bulunan yerlerde daha sık görülebilecek kriptokokoz olgularının klinik ön tanısı için yararlıdır.