Din-siyaset ilişkisi temelinde Türk siyaseti: Demokrat Parti (DP) dönemi din-siyaset ilişkisi (uygulamalar, söylemler, muhalefet, 1950-1960)

Abstract

Türk siyasi hayatında bilhassa Cumhuriyet döneminin en yaygın öznelerindenbir tanesi “din” olmuştur. Bu özne, gerek devlet-toplum gerekse de iktidar-muhalefetilişkilerini belirleyen en önemli araçlardan bir tanesi halini almıştır. Dinin geç Osmanlıve erken Cumhuriyet dönemlerinden itibaren kamusal alandaki varlığının siyaset eliylebiçimlendirilmeye çalışması, buna koşut devlet erkinin laik tandanslı uygulamalarınınkamusal alanda yarattığı bir takım tartışmalar, din olgusunun siyasi gündemin özneleriiçerisinde ön plana çıkmasına zemin hazırlamıştır. İttihat Terakki-Hürriyet İtilaf, CumhuriyetHalk Fırkası-Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Partisi-Demokrat Partiikilileri arasında görülen siyasi çatışmalarda din önemli bir belirleyici olmuştur. Genelhatlarıyla bu ikililer arasında ilk partinin seküler yorumların uygulayıcısı, ikincisinin isemuhafazakâr ve din odaklı bir anlayışın savunucusu olduğu görüşü genel kabule uygundur.Bu tarihsel etkileşim, 1950 yılında Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte o güne dekgörülmedik biçimde ivme kazanmış ve önceki dönemden aldığı laik-muhafazakâr temellisiyasi tartışmaların dozunu arttırarak günümüz Türkiye’sine kadar taşınmasında etkili birdönem olarak öne çıkmıştır.Bu makalede, Demokrat Parti’nin (DP) iktidar olmasıyla birlikte devletin laikpolitikalarında görülen dönüşümler ve bu politikalara muhalefet zeminine yerleşenCumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) verdiği tepkiler incelenecektir. Sürecin incelenmesi, tekilolaylar üzerinden ele alınacak ve hem uygulamalar, hem de bunların yarattığı tartışmalarınverileri ele alınarak bunların Türk siyasetine etkileri değerlendirilecektir. Böylece Türkiye’deyerleşik; laik-dindar tartışmalarının siyasi boyutuna tarihsel bir süreçte bakılacak ve bubağlamın içerisine sıkışmış kalmış Türk siyasi hayatının “din” olgusundan nasıl etkilendiğinintarihsel arka planı okuyucuya sunulmuş olacaktır.