Coğrafya derslerinde mekânsal düşünme öğretimi ölçeği: Türkçe’ye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması

Abstract

Bu çalışmada Jo & Bednarz (2014b) tarafından geliştirilen Dispositions Toward Teaching Spatial Thinking Through Geography’ ölçeğinin (Coğrafya Derslerinde Mekânsal Düşünme Öğretimi) Türkiye koşullarında geçerliliğini ve güvenilirliğini belirlemek amaçlanmıştır. 40 maddeden oluşan 5’li likert tipindeki ölçek, 2018-2019 yılında 9 devlet üniversitesinde toplamda 1170 coğrafya öğretmen adayına gönüllülük esaslı uygulanmıştır. Ölçeğin geçerliliği ve güvenirliği belirlemek için birtakım çalışmalar yürütülmüştür. Yapı geçerliliği için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. AFA için 590, DFA için ise 587 coğrafya öğretmen adayının verileri kullanılmıştır. Kapsam geçerliliği için uzman görüşü alınmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçekten 17 madde çıkarılmıştır. Elde edilen sonuçlar, 23 maddelik ölçeğin beş faktörlü özgün yapı ile tutarlı ve verilerle uyumlu olduğunu göstermektedir. Ölçeğin güvenilirliği için, ölçeğin tamamının ve alt boyutlarının iç tutarlılık katsayıları kontrol edilmiştir. Elde edilen Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı ölçeğin tümü için 89; mekânsal kavramların açık öğretimi alt boyutu için.79; mekânsal düşünme becerileri öğretme alt boyutu için .79; coğrafyada mekânsal düşünme alt boyutu için .75; mekânsal temsiller ve mekânsal teknolojilerin kullanımı alt boyutu için .73 ve düşünme becerilerini öğretimi alt boyutu için .62 olarak elde edilmiştir. Test tekrar-test yöntemi ile elde edilen sonuçlar ölçeğin kararlı bir yapıya sahip olduğunu işaret etmiştir. Bu bulgular dikkate alındığında, “Coğrafya Derslerinde Mekânsal Düşünme Öğretimi” ölçeğinin Türk kültüründe geçerli ve güvenilir bir ölçme yaptığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte ölçekten alınan puanların artması, öğretmen adaylarının coğrafya derslerinde mekânsal düşünmeyi öğretmeye ilişkin eğilimlerinin yüksek olduğu; ölçekten alınan puanların azalması ise öğretmen adaylarının coğrafya derslerinde mekânsal düşünmeyi öğretmeye ilişkin eğilimlerinin düşük olduğu anlamına geldiği ifade edilebilir.