Samsun Mübadillerinde 1924 Eylül’ünde Yaşanan Sıtma Olayları

Abstract

Savaşların neden olduğu en büyük sorunlardan biri de salgın hastalıklardır. Bazen düşmanın yaptığı tahribattan daha ölümcül olan salgınlar Türk-Yunan mübadelesi sırasında kendini göstermiştir. Henüz yeni kurulan Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti, Sıhhiye Nezareti salgın hastalıklarla mücadeleye başladılar. Bu sırada gerek hastalıklarla mücadelede kullanılan ilaçların geliştirilememiş olması, halkın eğitimsizliği, gerekse de çeşitli nedenlerle gerçekleşen demografik hareketlerden dolayı salgınlar yayılıp Türkiye’yi etkisi altına almıştır. Tarihte Canik Sancağı olarak bilinen Samsun ve çevresi Birinci Dünya Savaşı yıllarında sıtma salgının yoğun yaşandığı bölgelerden biriydi. Tütün ziraatı yaptırmak amacıyla Hükûmet tarafından mübadele kapsamında bölgenin sazlık ve bataklık alanlarına yerleştirilen göçmenler arasında 1924 Eylül’ünde sıtmadan kaynaklı ölümler meydana geldi. Türk Hükûmeti fazla sayıda göçmenin yerleşim ve sağlık sorunlarını çözmek için yeterli ekipman ile donanımdan yoksun bulunuyordu. Hükûmet sağlık hizmetlerinin yeterince verilemediği Samsun’da hayatı normalleştirmek için elindeki olanakları seferber ettiğinde göçmenlerden önemli bir kısmı yaşamını yitirmişti. Bu çalışmada Samsun bölgesinde 1924 yılı Eylül’ünde yaşanan sıtma salgınları konusunda arşiv belgeleriyle örnekleme yöntemi yapılmış, sıklıkla görülen ölüm olaylarının boyutları irdelenmiştir. Ayrıca mübadillerin getirildikleri istasyonlarda sıhhî temizlik ortamından geçirilmeden iskân alanına götürüldükleri, yerel yönetimlerin sağlık memuru ve ekipmanlarının böylesine bir göçmen akınına hazır olmadığı, göçmenlerin yerleştirilmelerindeki yanlış uygulamalar vurgulanmaya çalışılmıştır.