Politik Söylemin ‘Komplo Teorisi Formu’na Özdeş Sınırları: Kanaat Teknisyeni, Habitus ve İktidar Stratejileri

Abstract

Komplo teorisi, siyasalın bilgisini üretirken dış dünyayı algılamaya dair bir akıl yürütme,yanıt verme ve ilişkilendirme formu olarak değerlendirilebilir. Politik söylem içerisindekomplo teorisi formunun bir üretim şablonu olarak nasıl kullanıldığı sorusu, iktidarilişkilerinin nasıl kurulduğu ve yeniden üretildiği gibi soruları da tartışmaya dahiletmektedir. Böyle bir tartışmada komplo teorisiyle kurulan mesafe bilgi-iktidar ilişkisibağlamında kavranmaktadır. Bu çalışma, söz konusu mesafe kurulduğu takdirdekomplo teorilerini siyasal olanın neliğine dair bir akıl yürütme ve söylem pratiği olaraktartışmanın sınırlarını serimlemektedir. Bahsedilen sınırları somutlaştırmak üzerekomplo teorilerinin epistemik niteliği odak alınmış ve bilgi-iktidar ilişkisi bazındaaraçsal kullanımının tarihselliği gözetilmiştir. Böylelikle komplo teorilerinin bilmeyeve hissetmeye dair bir form olduğu önerilmekte, öznellikler üretme kapasitesi işaretedilmekte ve bunun politik bağlamı vurgulanmaktadır.Komplo teorilerinin politik söylemin egemen formu haline gelmesi süreci ise medyasermaye-devlet ilişkisinden hareket edilerek yapılan analizlerden oluşmaktadır. Komploteorisi hakkında yapılan analizi ilgilendiren ortam (milieu) ise krizlerin esnek, belirsizve öngörülmez etkilerini dizginleme çabalarına sahne olmaktadır ki burada vurgulanankısım da ortam ve bu ortamın düzenleme kapasitesiyle ilişkili bilgi formunun kullanımgeçmişi arasındadır. Bu tür süreçler yıkımı ve yeniden inşa süreçlerini de karmaşık biçimdeiçerdiğinden dolayı, bunu okunaklı hale getirmek üzere politik söylemin kaynakları veformlarını soruşturmak çalışmanın sorunsalını oluşturmaktadır. Araştırmada, komploteorisi formuyla özdeşleşmiş politik söylemi üretme yatkınlığı, bir süreç dahilinde vepolitikaya dair bilme rejimi olarak ele alınmaktadır. Çalışma ile incelenen süreç, 2013-2017 yılları arasında geçen beş vakıa üzerinden belirlenmiştir. Çalışmanın sorunsalı kapsamında, kriz anları ertesinde her defasında hakikat oyunlarınınnasıl oynandığı kanaat teknisyeni köşe yazarlarının gazete köşe yazılarının taranmasıylaaraştırılmıştır. Egemen politik söylemin üretici ve dağıtıcıları olarak kanaat teknisyeniolan gazete köşe yazarlarının her kriz sonrasında birbirine benzer ve geçmiştekitutumlarıyla tutarlı biçimde komplo teorisi formuna başvurmaları habitus ve iktidarstratejilerinin okunaklı kılınmasını sağlamaktadır. Bu sebeple aslında çalışmayla sunulanteorik aksam ve tanımlanan mesafeler ile kurucu iktidar dönemlerinde güncellenenkomplo teorileri, hem değişmekte olan düşman imgesini hem de hegemonyayı yenidenüretecek bir genel iradenin sınırlarını net biçimde gösterdiği için, bu bilgi formununnasıl politik söylemin yegâne kaynağı haline geldiğini, hangi işlevlerle ve gündembelirlemede ne kadar süreli bir kullanıma sahip olduğunu toplumsal bilgi üretimiekseninde soruşturmak amaçlanmaktadır.