Arzu ile Kanber hikâyesinin yeni bir varyantı ve çözümlemesi

Abstract

Çalışma konusu, Arzu ile Kanber hikâyesinin, “Leipzing Üniversitesi Kütüphanesi İslam El Yazmaları bölümündeki katalog kaydı Fleischer, 548/2”de kayıtlı olan varyantıdır. Bu varyantta hikâyenin adı “?ı??a-yı ?anber” olarak geçmektedir. 14 varaktan oluşan bu hikâye, nesih hattı ile yazılmış olup genel olarak hareke kullanılmamıştır. Bu özellikleri olan yazmanın ilmî transkripsiyon alfabesiyle metni ortaya konulmuştur. Arzu ile Kanber Hikâyesi’nin Türk ve dünya kütüphanelerinde bulunan birçok varyantı ile ilgili detaylı çalışmalar hem halk bilimi, hem de dil alanında yapılmıştır; ancak çalışmadaki varyant, çalışılan mevcut varyantların muhtemelen sözlü kültür dönemine en yakın, en kısa ve en eski varyantlarındandır. Çalışmada öncelikle yazmanın tavsifi yapılmış; daha sonra halkbilimi açısından ele alınmış, benzer çalışmalardaki varyantlarla hikâyenin motifleri, hikâyedeki şiirlerin incelenmesi vb. bazı hususlarda karşılaştırılması yapılmış, Arzu ile Kanber hikâyesinin tasnifteki yeri verilmiş, hikâyenin epizotları çıkarılmış ve eserin söz varlığı ile dil özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Mensur-manzum karışık olarak yazılmış anonim bir halk hikâyesi olan ve dili oldukça sade ve akıcı olan Arzu ile Kanber’in Osmanlı Türkçesi içerisinde yazılmış olmasına rağmen EAT’den izler taşıdığı söylenebilir. Hikâyenin tam olarak ne zaman ve nerede çıktığı bilinmemekle birlikte incelemeye tabi tutulan bu varyant, H. 999 (M. 1590-91) şerhlidir. Bu metinden hareketle Arzu ile Kanber hikâyesinin oluşum tarihinin XVI. yy’ın ilk yarısı ya da daha önceki bir tarihte şekillendiği, ilk yazılı metinlerle taş baskısı metinler arasında önemli farklılıklar oluştuğu görülmüş ve bu hususlar çalışmada detaylandırılmıştır.