Kırgız Türkçesinde Yansıma Kelimeler ve Onlardan Söz Türetme Yolları

Abstract

Yansıma sözcükler Türkçenin söz varlığı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Çevremizdeki canlı ya da cansız varlıkların çıkardıkları seslerin taklidini veya onların görünüşlerini tasvir eden kelimeler, yansıma kelimelerdir. Bu tür kelimeler herhangi bir düşünceyi tam ve kesin olarak vermekte kolaylık sağlar ve anlatıma canlılık katar. Kırgız Türkçesi yansıma kelimeler bakımından çok zengindir. Kırgız Türkçesinde yansımalar genellikle ses yansımalı kelimeler (tabış tuurandı sözdör) ve biçim yansımalı kelimeler (eles tuurandı sözdör) olarak iki başlık altında incelenmektedir. Ses yansımalı kelimeler doğadaki her çeşit sesleri taklit etme yoluyla ortaya çıkar. Biçim yansımalı kelimeler ise görünüm ve hareketleri tasvir etme yoluyla ortaya çıkmaktadır. Bu tür kelimelere konuşma dilinde oldukça sık rastlanır. Aynı zamanda yansımalar edebi eserlerde, halk hikayelerinde, destanlarda, atasözleri ve deyimlerde de sık kullanılırlar. Çünkü yansımalar herhangi bir düşünceye netlik kazandırır ve anlatıma canlılık katarlar. Yansımalar ses, şekil, görev, fonksiyon ve işleyiş açısından düzenli bir yapıya sahiptir. Bu yapılar Kırgız Türkçesinde bağımsız ve ayrı bir kelime grubunu oluşturmuştur. Onlar ses, şekil ve anlam bakımından pek çok özelliği bünyesinde taşırlar. Kırgız Türkçesinde yansımalar dört şekilde kullanlır. 1. Kök halinde. 2. İkilemeli yansımalar halinde. 3. Yardımcı fiillerle beraber. 4. Çeşitli eklerle türemiş halinde. Yansımalar tek heceli köklerden giderek genişleyen ve türetmelerle büyüyen bir yapıya sahip olduğu için çeşitli eklerle türemiş biçimleri dilimizde oldukça fazla kullanılmaktadır. Bu çalışmada Kırgız Türkçesindeki yansıma kelimeler yapı bilgi açısından incelenmektedir.