İstiklâl harbinde Çukurova’da yıkıcı faaliyetler

Abstract

Osmanlı Devleti’nin İtilâf Devletleriyle yaptığı Mondros Antlaşması ile I. Dünya Savaşı sona ermişti.İtilâf Devletlerinden Fransa bu antlaşma gereği 1919 yılının sonlarında Çukurova’yı işgale başlamıştı.Fransızlar Cezayir, Hindistan asıllılarla, 1915 yılındaki tehcir uygulaması sonucu çeşitli bölgeleredağıtılan Ermeni kökenli altı tabur askeri işgal bölgesine getirdiler.Türk Millî Mücadelesi’ni organize eden M. Kemal Paşa, bölgenin sivil görünümlü direnişi örgütlemekamacıyla Topçu Binbaşı Kemal, Piyade Yüzbaşı Osman Nuri ve Ali Ratıp beyleri görevlendirdi. İşgalaltında yaşamak istemeyen gönüllü milliyetçilerin katılımlarıyla Adana ile çevresinde, her birininkomutasından sorumlu sivil komutanın bulunduğu direnişçi gruplar oluşturuldu.Fransız askerî işgal idaresi yerleşiklerin sempatilerini kazanmak, bölgedeki direnişi olumsuzetkilemek, sömürge uygulamasını pekiştirmek amacıyla propaganda teşkilatı kurdu. Yüzbaşı M. Gisseve Andrea Konti’nin idaresini yaptığı servis, şehirdeki Ermeni kökenlilerin ve kendi yandaşlarınınkurdukları gazetelerle propaganda çalışmalarına başladılar.Kuva-yı Milliye’nin direniş gösterdiği cepheler hakkında bilgi toplamak amacıyla da gizli servisinorganize ettiği ajanlar, cephe ve cephe gerilerine geçerek milliyetçiler hakkında bilgi toplamayabaşladılar. Fransız İstihbarat Bürosu, Tekelioğlu Sinan Bey lakaplı Yüzbaşı Ali Ratıp’ın imzalı sahtebelgelerle, Pozantı’daki direnişçi Kuva-yı Milliye arasına ve Adana’dan göçen halkın arasına ajanlarsokuyor, köylerdeki direnişçileri etkileyerek taraf değiştirmeye zorluyor, Pozantı ve Karaisalı gibiönemli direnişçi merkezlerine seçilmiş ajanlarını göndererek istihbarat çalışmaları yaptırıyorduŞehirde Ali İlmî’nin yayınladığı Ferda, Ata Derviş’in Rehber, Giritli Fanizade İlhami’nin Adana Postasıve Ermenilerin yayınladığı Haysayın, Kilikya, Nero Serve, Adana adındaki gazeteler ile Fransız işgalidaresi lehine yayınlar yaptırılıyor, yerel halkın inançları olumsuz yönde etkilenmeye çalışılmaktaydı.Fransızlar Kuva-yı Milliye yanlısı Alemdar, Yeni Adana gibi gazetelerin şehir merkezine sokulmasınıyasaklayarak yaptıkları propagandaları sağlamlaştırmaya çalışıyorlardı.Kuva-yı Milliye tarafı ise M. Kemal’in bilgi ve oluru ile Ahmet Remzi Bey başkanlığında şehirdeistihbarat teşkilatı kurdular. İhtiyat Levazım subaylarından Gülekli Mehmet Refik ilçelerdekiistihbarat çalışmalarını yürütmekteydi.Gizli teşkilatın haberleşme ağını Suphi Paşa, Vehbi Necip ve Başmühendis Hilmi beyleryürütmekteydiler. Teşkilat üyelerinin topladığı özel bilgiler Ahmet Remzi Bey’de toplanıpdeğerlendiriliyor, bilginin önem derecesine göre Vali Celal Bey ile Umum Kuva-yı Milliye KumandanıSinan Paşa’ya, Ankara’da Matbuat ve İstihbarat Genel Müdürlüğü’ne ulaştırılıyor, bu makamlardanalınan yazılı direktifler ajanlar aracılığıyla müfreze kumandanlarına iletiliyordu.Haberleşmeyi sağlayan Telgrafçı Hasan Efendi, Fasih, Turhan Cemal, Ferit Celal, Mühendis Ziya,Ziraatçı Arif gibi memurlarla, yabancı dil bilgisi ve kültür düzeyiyle Fransız subaylarının güveninisağlayarak elde edilen bilgileri teşkilata ulaştıran görevliler de vardı.Haberleşmede kullanılan yöntem düşmanın akıl edemeyeceği düzeyde idi. Haberleşmedekullanılacak evrak su ile ıslatılarak bir cam üzerine konuluyor, üzerine ikinci bir kuru kâğıt eklenerekkurşun kalemle yazı yazılıyordu. Çekilecek telgrafları yırtık giysiler içine saklayan görevi Hasan Bey,işi bittiğinde bunları imha ediyor, seyyar posta memuru Şükrü teşkilatın evraklarını evine getirdiğiposta arabasının gizli bölmelerine yerleştiriyor ve kıymetli evrak pulu yapıştırdıktan sonra cepheyegötürüyordu. Bu evraklar çoğunlukla Konya’da bulunan Fahrettin Paşa’ya ulaştırılıyordu.Fransız askerî işgal idaresinin geniş olanaklarıyla organize ettiği istihbarat ve propagandalara karşı,özverili Kuva-yı Milliye mensuplarının istihbarat çalışmaları cephe ve cephe gerilerinde başarıylasürdürülmüş, vatanı işgalden kurtarmaya odaklanmış askerî kontrollü sivil direniş Adana bölgesindedüşmanı barışa zorlayan taraf olarak tarihe geçmiştir.