Ali Şîr Nevâyî’nin Garâibü’s-Sigar adlı divanının tahlili

Abstract

Sanat eseri; sanatkârın hayatı, varlıkları, evreni algılama biçimini ifade eder. Sanatkâr, ferdi olduğu toplumun zihniyetini ve kültür ögelerini dil ile estetik bir biçimde anlatır. Bu bakımdan edebî eser, yazıldığı çağın sosyokültürel unsurlarını anlayıp yorumlamak, kültürel birikimin mahiyetini belirlemek, kültürel belleğin gelecek kuşaklara aktarılma biçimini ortaya koymak adına büyük önem arz etmektedir. Klasik Türk edebiyatı araştırmalarında divan tahlilleri bu anlamda büyük bir boşluğu doldurmaktadır. XV. Yüzyılda yaşamış olan Türk edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden olan Ali Şîr Nevâyî, kültürel unsurlara eserlerinde sık yer vermesi bakımından dikkate değer bir sanatkârdır. Ali Şîr Nevâyî’nin Garâibü’s-Sıgar adlı divanının tahlilinin yapıldığı bu çalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Ali Şîr Nevâyî’nin hayatı, edebî kişiliği, dil ve üslup özellikleri, Türk edebiyatına tesiri ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde divanda geçen din ve tasavvuf ile ilgili hayal ve tasavvurlar iki ana başlık altında değerlendirilmiştir. Cemiyet hayatına dair tüm unsurların ele alındığı ikinci bölümde sosyal yaşamın divandaki yansımaları açıklanmıştır. İnsan ve insana dair hususların incelendiği üçüncü bölümde genel anlamda sevgili, âşık ve rakip ile ilgili hayal ve tasavvurlar analiz edilmiştir. Son bölümde tabiat bahsi; kozmik âlem, hayvanlar, bitkiler, zaman ve zamana ait mefhumlar, dört unsur, meyveler ve benzeri şekilde alt başlıklara ayrılarak incelenmiştir. Tahlil çalışmasında yapılan açıklamalar örnek beyitlerle desteklenmiştir. “Ali Şîr Nevâyî’nin Garâibü’s-Sıgar Adlı Divanının Tahlili” adlı bu çalışmanın Çağatay sahası ve klasik Türk edebiyatı alanında yapılacak çalışmalara katkı sağlaması ümit edilmektedir.

The work of art expresses the artist's way of perceiving the life, beings and the universe. The artist expresses the mentality and cultural elements of the society of which he is a member in an aesthetic manner with language. In this respect, literary work is of great importance in understanding and interpreting the sociocultural elements of the era in which it was written, determining the nature of cultural accumulation, and revealing the way in which cultural memory is transferred to future generations. Divan analysis in classical Turkish literature fills a big gap in this sense. XV. Ali Şîr Nevâyî, one of the most important figures of Turkish literature who lived in the 19th century, is a remarkable artist in that he frequently includes cultural elements in his works. This study, in which the analysis of Ali Şîr Nevâyî's divan named Garâibü’s-Sıgar was made; It consists of four parts. In the introduction part, information is given about Ali Şîr Nevâyî's life, literary personality, influence on Turkish literature and his works. In the first part of the study, the dreams and visions related to religion and sufism in the Divan were evaluated under two main headings. The reflections of social life on the Divan are explained in the second chapter, in which all aspects of community life are discussed. In the third part, in which human and human issues are examined, dreams and visions about beloved, lover and rival in general are analyzed. In the last chapter, the natüre talk, cosmic World, animals, plants, time and notions of time, four elements, fruits, and so on were divided into sub-headings. The explanations made in the analysis study were supported with sample couplets. It is hoped that this study called "The Analysis of Ali Şîr Nevâyî's Garâibü’s-Sıgar Divan" will contribute to the studies to be carried out in the field of Çağatay and classical Turkish literature.