Cumhuriyet dönemi’nde tesis edilmeye çalışılan aydın profilinin romanlar üzerinden eleştirisi

Abstract

Bu çalışma Türkiye tarihinde, Erken Cumhuriyet Dönemi olarak adlandırılan 1923-1945 yılları arasındaki zaman diliminde, yeni Cumhuriyet’in üzerinde yükseldiği devrimlerin yarattığı, şekillendirdiği ve ihtiyaç duyduğu aydın tipolojisine romanlar üzerinden bakmaktadır. Ulus devletin inşa süreci aynı zamanda devrimlerin yerleşmesine yönelik organik bir aydınlar yığınına ihtiyaç duymakta, yeni devletin ideolojik olarak tahkim sürecinin tesis edilmesi aydınlar üzerinden kurgulanmakta ve yürütülmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmanın amacı Cumhuriyet kurumlarının inşasına eşlik edeceği düşünülen aydın tipolojisinin, Türkiye’nin kuruluşundaki bu özgün dönemde oynadığı rolün niteliğine ilişkin dönemin politik, kültürel, ideolojik yaşamından kesitler sunan ve bu anlamıyla sosyal bilimler alanında belge niteliği ile geniş bir çalışma havzası barındıran romanlar üzerinden aydın tipolojisi eleştirilerinin izini sürmektir. Edebiyat alanı içinde romanlar, insanların kendilerini anlama ve yorumlama rehberi olduğu kadar siyasi tarih içinde gizlenen, yok sayılan ve gömülü olan olay, olgu ve ilişkileri derinlerinde saklarlar. Romanların ilişkisel analizi, başta siyasal tarih olmak üzere, tüm sosyal bilimleri kapsayacak şekilde disiplinler arası çalışmayı derinlemesine okumalar, söylem çözümlemeleri ve içerik analizleri ile mümkün kılmakta ve siyasi bir edebiyat tarihi okumasına alan açmaktadır. Bu çalışmayla dönemi yansıtan seçilmiş romanlar üzerinden sözü edilen yöntemlerin sunduğu olanaklar çerçevesinde Erken Cumhuriyet Dönemi’nde yaşanan siyasal ve toplumsal çalkantılar ve çekişmeler ışığında dönemin aydın tipolojisinin, roman evreni içinde yaşadığı dönüşüm, değişim ve krizin Cumhuriyet’in Erken Dönem siyasal, toplumsal ve ideolojik etkilerine ve yansımalarına bakılmıştır.

This study analyses the typology of the intellectuals created, shaped and required by the revolutions of the Early Republican Period (1923-1945) in the Turkish history through relational analysis of selected novels written in the period concerned by Yakup Kadri Karaosmanoğlu and Reşat Nuri Güntekin. In this period, the process of building a nation state necessitated organic intellectuals for the settlement of the revolutions, and the establishment of the new state's ideological arbitration process was set over and tried to be executed through intellectuals. Since the novels selected document scenes from the political, cultural, ideological and daily life of the time and portraying the intellectuals to take part in establishing the institutions of the Republic in the process of foundation of the Turkey, they facilitate interdiciplinary study within social sciences, particularly political history, and opens a space for sociological reading of political literature history. Furthermore, novels serve as a guide to self-reflection, and, in their depths, hold the phenomena, events and relationships buried, concealed or overlooked by the social history. Through deep reading, critical discourse analysis and relational analysis of the novels selected, this study examines the political, social and ideological effects of the change, crisis and transformation the intellectuals went through within the universe of the novel in context of political and social instability and controversies of the Early Republican Period of Turkey.