Agageldi Allanazarov’un “sürgünler” adlı romanının I. bölümünün bağlam sözlüğü: Eylemler

Abstract

İnsanlar arasında iletişimi sağlayan önemli bir haberleşme aracı olan dilin, anlamlı en küçük parçası olan sözcükler bir bağlamda anlam ve değer kazanır. Sözcükler farklı yerlerde, çok farklı anlamlarda kullanılabildiği için bir sözcüğün hangi anlamda kullanıldığı ancak ait olduğu cümle ve metinle ilişkilendirilerek anlaşılabilir. Bu anlamda bağlam sözlükleri oldukça önemlidir. Sözcüklerin hangi bağlamda kullanıldıklarını saptamak için bağlam sözlüğü çalışmaları yapılmaktadır. Bu sözlük çalışmaları TEBDİZ (Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü) ile sistemleşmiştir. Bu çalışmada da Agageldi Allanazarov’un “Sürgünler” adlı romanının bağlam sözlüğü eylemler kapsamında TEBDİZ yardımı ile hazırlanmıştır. Bu çalışma ile Türkmen edebiyatında özellikle çocuk edebiyatında büyük önem kazanmış olan Agageldi Allanazarov’un farklı bir konuda kaleme aldığı “Sürgünler” romanı incelenerek yazarın üslubuna farklı bir açıdan bakmak amaçlanmıştır. Ayrıca Türkmen Türkçesinde bu alanda yapılan çalışmaların çok az olmasıyla birlikte Agageldi Allanazarov’un herhangi bir eserine ait daha önce yapılmış bağlam sözlüğü çalışmasının bulunmaması sebebiyle de özgün bir çalışma olmuştur. Agageldi Allanazarov’un, tüm Türk dünyasını derinden etkileyen “halkı uzak diyarlara sürgün etmek” meselesini bizzat yaşamış biri olmasının da etkisiyle tüm içtenliğiyle kaleme aldığı, Türkmen edebiyatında bu konuda yazılan ilk roman olma özelliğini taşıyan eserini çalışmış olmak hem Türkmen edebiyatına hem de Türkmen sözlükçülüğüne önemli katkı saylayacaktır. Bunlarla birlikte çalışmamıza konu olan yazar ve eseri hakkında aydınlatıcı bilgiler verilip Türkmenler ve Türkmen edebiyatına değinilmiştir. Böylelikle hem eserin kelime hazinesi hem de Agageldi Allanazarov’un üslup özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Words, which are the smallest meaningful part of the language, which is an important communication tool that provides communication between people, gain meaning and value in a context. Since words can be used in different places and with very different meanings, the meaning of a word can only be understood by associating it with the sentence and text it belongs to. In this sense, context dictionaries are very important. Context dictionary studies are carried out to determine the context in which words are used. These dictionary studies have been systematized with TEBDİZ (Turkish Literature Contextual Indexes and Functional Dictionary). In this study, the context dictionary of Agageldi Allanazarov's novel "Sürgünler" was prepared in the scope of verbs with the help of TEBDİZ. With this study, it is aimed to look at his style from a different perspective, by examining Agageldi Allanazarov's novel "Sürgünler", which is written in a very different to picand which has gained great importance in Turkmen literature, especially in children's literature, and to be the first due to the absence of a previous context dictionary study belongs to his any work of art, with very few studies in this field in Turkmen Turkish. It is aimed to be the first due to the absence of a previous context dictionary study of a work of art. Having studied the work of Agageldi Allanazarov, which is the first novel written on this subject in Turkmen literature, with the effect of being a person who has personally experienced the issue of "exiling the people to distant lands", which deeply affects the entire Turkish world, will be contributed to both Turkmen literature and Turkmen lexicography. Along with these, enlightening information about the author and his work, which is the subject of our study, was given and Turkmens and Turkmen literature were mentioned. Thus, both the vocabulary of the work and the stylistic features of Agageldi Allanazarov were tried to be revealed.