Saha (Yakut) Türkçesinde geleneksel inançlara ait söz varlığı

Abstract

Türklerde asırlardır kalıntılarını bırakmış ve izlerini sürdürmüş mistik bir inanç sistemi olan Şamanizm geniş bir coğrafyaya yayılmış ve büyük ölçüde etkisini göstermiştir. Özellikle Sibirya halklarının dinsel inanışlarını anlatan bir deyim olarak bilinen Şamanizm, Saha (Yakut) Türklerinin geleneksel inançlarının büyük bir kısmını oluşturmuştur. Saha Türklerinin yaşam ve dini pratiklerinde büyük bir yer edinen Şamanizm çevresinde gelişen birçok inanç ve geleneklerin olduğu görülmüştür. Saha Türklerinde Şamanizm aracılığı ile bu inanç ve gelenekler varlık göstermiştir. Kamlar yönettikleri ayinler ile bu inançları tasavvur etmişlerdir.Saha Türklerinin evren tasarımı Üst Dünya, Orta Dünya, Aşağı Dünya olarak belirlenmiştir. Bu dünyalarda iyeler konum ve görevleri açısından farklılık göstermektedir. Temelde iyi ve kötü olarak ayrılan iyelerin birçok özellikleri ve görevleri mevcuttur.Saha halkının sosyal yaşamında çeşitli alanlarda; doğum, ölüm, düğün, tören vb. gibi normlara bağlı gelenekler mevcuttur ve bu gelenekler belli ritüeller ile gerçekleştirilmiştir.Çalışmanın hedefi, Saha Türkçesinde geleneksel inançlara ait söz varlığını belli kaynaklar üzerinden tarama yaparak derlemek olmuştur. Kamlık, kam, Üst Dünya, Orta Dünya, Aşağı Dünya iyeleri, ritüel haline gelmiş gelenekler, demirci ve bahadır lakapları olarak başlıklara ayırdığımız ve tematik taramamız sonucu edinilen kelimeleri ilgili başlıklar altına yerleştirdiğimiz çalışmamızda Saha Türklerinin geçmişten günümüze kadar sosyal ve din yaşamlarında Şamanizm inancını barındırdıkları ve gereklilikleri doğrultusunda faaliyete geçirdikleri sonucunu görmüş olacağız.

Shamanism, a mystical belief system that has left its traces and traces in the Turks for centuries, has spread over a wide geography and has shown a great deal of influence. Shamanism, which is known as an idiom describing the religious beliefs of the Siberian peoples, has formed a large part of the traditional beliefs of the Sakha (Yakut) Turks. It has been seen that there are many beliefs and traditions developed around Shamanism, which has a great place in the life and religious practices of the Saha Turks. Shamanism in Saha Turks has existed through kams. The Kams envisioned this belief with the rites they administered.The universe design of Saha Turks was determined as Upper World, Middle World and Lower World. In these worlds, possessors differ in their position and duties. There are many characteristics and duties of the possessors, which are basically divided into good and bad.In various areas in the social life of the people of the field; birth, death, wedding, ceremony etc. There are traditions related to norms such as these and these traditions were carried out with certain rituals.The aim of our study was to compile the vocabulary of traditional beliefs in Saha Turkish by scanning through certain sources. In our study, which we have divided into titles as shamanism, kamlık, Upper World, Middle World, Lower World possessors, ritual traditions, blacksmith and bahadir nicknames and placed the words obtained as a result of our thematic scanning under the relevant headings, it is stated that Saha Turks have had Shamanism belief in their social and religious lives from past to present. We will see the result that they put them into operation in line with their requirements.