Acıgöl, Işıklı Gölü ve Karakuyu Sazlığı'nda saz delicesi (circus aeruginosus) türünün popülasyon ekolojisi

Abstract

Tehdit altındaki sulak alanlara doğrudan bağımlı nadir yırtıcı kuş türlerinden birisi olması sebebiyle saz delicesi sulak alanların korunmasında ve takibinde önemli bir rol alabilir. Bu kapsamda çalışma ile türün üreme biyolojisi, popülasyon büyüklüğü (üreyen ve kışlayan birey sayıları), beslenme biyolojisi, alan bağımlılığı ayrıca tür üzerinde iklimsel ve antropojenik etkiler hakkında ayrıntılı bilgiler elde etmek amaçlanmıştır. 2016-2018 yılları arasında yapılan bu çalışma Acıgöl, Beylerli Gölü Işıklı Gölü, Gökgöl, Karakuyu Sazlığı, İnceler Gölü ve Gölcük Gölü‟nde gerçekleştirilmiştir. Mart sonu üreme faaliyetlerine başlayan saz delicesi genellikle temmuz ve ağustos aylarında yavruların ve yetişkinlerin üreme bölgelerinden ayrılmasıyla ortalama 125 günde üreme döngüsünü tamamlamaktadır. Yuva yeri olarak eski sazlık alanları tercih etmektedir. Yuva yerinde su yüksekliği ortalama 9,24±3,42 cm ve bitki boyu 150,79±16,0 cm‟dir. Ortalama 8.02±2.49 günde tamamlanan yuvanın kalınlığı ortalama 23,64±7,49 cm ve yerden yüksekliği 43,03±10,41 cm‟dir. İlk yumurtanın 6 Nisan ile 25 Mayıs arasında (ortalama 23 Nisan±14) bırakıldığı kuluçkada yumurta küme büyüklüğü 2-4 arasındadır (ortalama 2.72±0.79). Kuluçka süresi 29-36 gün arasında (ortalama 31,77±1,85) sürmektedir. Beyaz renkli eliptik-konik yapıdaki yumurtaların ortalama boyu 49,41±1,51 mm, eni 37,42±1,06 mm, ağırlığı 37,24±2,57 gr ve hacmi 35,35±2,80 cm3‟tür. 43 yuvada 117 yumurta tespit edilmiş olup bunlardan 60 tanesinden saz delicesi civcivi çıkmış ve 42 tanesi uçurulabilmiştir. Kuluçka başarısı %51, Yavru uçurma başarısı %70 ve yuva başarısı %47 olarak hesaplanmıştır. Yapılan halkalama ve markalama çalışmaları sonucunda saz delicesi yavrularının üreme alanlarında kışlamadığı ve üreme alanlarına tekrar geri dönmedikleri tespit edilmiştir. Besin tercihlerine bakıldığında en çok kuşlar (%37,3) ve küçük memelilerle (%23,6) beslendiği ayrıca balıklar, sürüngenler, amfibiler, böcekler ve yumurta gibi oldukça geniş bir yelpazede beslendiği görülmüştür. Tüm alanlara bakıldığında 2016-2018 yılları arasında üreyen toplam dişi sayısının 43-53 birey olduğu, kışlayan birey sayısının 82-125 birey ve bu bireylerinde büyük oranda yetişkin dişi bireyler olduğu tespit edilmiştir. Saz delicesinin üreme, beslenme ve kışlama için kullandığı sazlık alanların farklı Ģekillerde özellikle yakılarak yok edildiği görülmüĢtür.