Türkmen Köroğlu Destanında kültürel miras katmanları

Abstract

Köroğlu Destanı Türk dünyasında ayrıcalıklı bir yere ve öneme sahip ortak değerlerden biridir. Orta Asya’dan Balkanlar’a kadar sadece Türkler arasında değil farklı toplumlar tarafından da bilinir. Sovyetler Birliği zamanında siyasal baskılarla kesintiye uğramış olmakla birlikte, konuyla ilgili metin yayınları ve incelemeleri, sözlü gelenekten derlemeler, hatırı sayılır bir bilgi birikimi oluşturulmuş durumdadır. Özellikle bağımsızlık sonrası “Göroğlu”, Türkmenistan’da kültürel belleğin özel bir anlam alanı ve hatırlama figürü olarak toplumsal kimliğin inşasında temel bir kodlama indeksi olarak görülmeye başlamıştır. Salt bir anlatı formu olmanın ötesinde sanatsal yaratıcılığı geliştirdiği, insanlara güçlü bir sosyal ve kültürel aidiyet duygusu kazandırdığı gerekçesiyle de Köroğlu Destanı ve geleneği, Türkmenistan’ın başvurusu üzerine 2015 yılında Unesco’nun Somut Olmayan Kültürel Miras listesine alındı. Ancak bugüne kadar bu destan ve anlatı geleneğiyle ilgili çalışmaların henüz yeterli bir seviyede olmadığı, kültürel bilgi bağlamında stratejik ve işletilebilir sonuçların ortaya konulamadığı görülmektedir. Özellikle küreselleşmeyle beraber yeniden anlam ve önem kazanan geleneksel kültür unsurlarının tespiti, korunması ve geleceğe aktarılması bağlamında, dikkate sunulan problem daha da öncelikli ve önemli bir hal almaktadır. Bu bağlamda bilgi, düşünce ve sanat alanlarında henüz yakalanamayan kültürel yeniden üretimin, çok yönlü yorumlamalarla yapılması bir gereklilik arz etmektedir. Bildiride Türkmenistan Köroğlu Destanı’ndaki kültürel miras katmanlarına dikkat çekilerek, bu miras unsurlarının tarihsel süreklilik, toplumsal kimlik, sanatsal bildirim boyutlarını, sosyal bağlamlarında turizm ve ekonomi alanlarına taşıma yönünde düşünceler paylaşılacaktır.

Köroğlu Epic is one of the common values that has a privileged place and importance in the Turkish world. It is known not only among Turks but also by different societies from Central Asia to the Balkans. Even though it was interrupted by political pressures during the Soviet Union, a considerable amount of knowledge has been created with the publications and reviews of texts and compilations from the oral tradition. Especially after independence, "Göroğlu" started to be seen as a basic coding in the construction of social identity as a special meaning area of cultural memory and a figure of remembering in Turkmenistan. The Epic of Köroğlu and its tradition were included in the Intangible Cultural Heritage list of Unesco in 2015, upon the application of Turkmenistan, on the grounds that, beyond being a narrative form, it develops artistic creativity and gives people a strong sense of socio-cultural belonging. However, it is seen that the studies on the epic and narrative tradition in question have not been at a sufficient level yet, and strategic and operable results have not been revealed in the context of cultural knowledge. Especially in the context of identifying, protecting and transferring the traditional cultural elements, which have gained importance with globalization, the problem brought into consideration becomes even more prioritized. In this context, cultural reproduction, which has not yet been captured in the fields of knowledge, thought and art, needs to be done with multidimensional interpretations. In the paper, the cultural heritage layers in the Turkmenistan Köroğlu Epic will be drawn attention, and ideas will be shared about transferring the historical continuity, social identity and artistic declaration dimensions of these elements from their social contexts to the fields of tourism and economy.