Heidegger’i̇n sorusu, Descartes’in suskunluğu ve Taşköprülüzâde’nin cevabı

Abstract

XVII. yüzyıl filozoflarından Descartes, bir seferinde bilimler tasnifi bağlamında felsefeyi bir ağacabenzetir. Descartes’a göre felsefe, “kökleri metafizik, gövdesi fizik, dalları tıp, mekanik ve etikten oluşan birağaç”tır. Felsefe ağacı olarak da adlandırılan bu tasnif genel anlamda Kartezyen geleneğin vedolayısıyla modern felsefenin bilim paradigmasını sembolize eder. Descartes’ın ünlü ağacı üç asır sonragelen bir filozofun yönelttiği ağır bir soruyla köklerinden çatırdamaya başlar. Bu zat Alman filozofHeidegger’dir. Heidegger, Fransız filozofa “Felsefe ağacının kökleri hangi toprakta tutunur?” diye sorar.Heidegger’in bu sarsıcı sorusunu yanımızda mahfuz tutarak biz Descartes öncesi asra gitmek istiyoruz.Bu soruya ünlü Osmanlı âlimi Taşköprülüzâde tarafından dolaylı olarak verilmiş cevabın peşinedüşüyoruz. Üç ciltlik Miftâhu’s-Saâde adlı eserinde Taşköprülüzâde, kendinden önce örneği olmayan birtarzda oldukça farklı bir ilimler tasnifi ortaya koyar. Burada dikkatimizi çeken şey Taşköprülüzâde’ninde ilimleri Descartes gibi ağaç sembolü üzerinden temellendirerek nazarlarımıza sunmasıdır. Butemellendirmeyi Taşköprülüzâde’nin tasnifini yaparken eserinin konu başlıkları için seçtiği bölümbaşlıklarında görüyoruz. Diğer yandan bu başlıklar Osmanlı ilim geleneğinin sınırlarını ve derinlikdüzeyini göstermesi bakımından ayrı bir öneme sahiptir.