Mükemmeliyetçilik: Yapısı, Tanılar üstü Doğası ve Bilişsel Davranışçı Terapisi

Abstract

Her şeyin, kusursuz ve hatasız olması konusunda katı talepkarlık, tek bir doğrunun olduğuna inanma, bakış açısını ve düşünceleri değiştirmede güçlük gibi özelliklerle tanımlanan mükemmeliyetçilik kavramı, alanyazına yeni kazandırılan bir kavram olmamasına karşın son yıllarda hem bilimsel çalışmalarda hem de gündelik hayatta sıklıkla sözü geçen kavramlardan biridir. Kavramın özellikle bilimsel çalışmalarda revaçta oluşu, hem ikili doğasından (olumlu ve olumsuz içerikli oluşu) hem de çeşitli psikolojik sorunların kökeni, ortaya çıkışı, sürdürülmesi ve tedavisindeki olası rollerinden kaynaklanmaktadır. Nitekim, çok alt boyutlu olduğu ve iki üst boyuttan (mükemmeliyetçi çaba ve mükemmeliyetçi kaygı) oluştuğu yönündeki kanıt çokluğuna rağmen, halen bazı araştırmalarda farklı sayılardaki boyut sayısının kavramın yapısını daha iyi temsil ettiği belirtilmektedir. Yanı sıra, iki üst düzey boyutun, hangi alt düzey faktörlerden oluşacağı, bu boyutların bir araya gelmesinin kavramsal içeriğinin olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğu ve bu boyutların toplam etkisinin nasıl hesaplanacağına yönelik farklı görüşler ve eleştiriler de mevcuttur. Mükemmeliyetçiliğin farklı psikopatolojiler ve eş tanı ile ilişkisi de pek çok çalışmada ele alınmıştır. Bu nedenle mükemmeliyetçiliği psikoterapi sürecinde ele almak önemlidir çünkü yalnız mükemmeliyetçi özelliklerin sağaltılması bile kavramın ilişkili olduğu birden fazla bozuklukta iyileşmeyi beraberinde getirebilir. Bu doğrultuda, Bilişsel Davranışçı Yaklaşım, mükemmeliyetçiliği (klinik mükemmeliyetçilik) kavramsallaştırmış ve terapi için teknikler sunmuştur. Mükemmeliyetçilik için Bilişsel Davranışçı Terapi’nin etkililiğine dair kanıtlar da gün geçtikçe artış göstermektedir. Bu nedenle bu yazıda, mükemmeliyetçiliğin yapısı, tanılar üstü doğası ve bilişsel davranışçı terapisi üzerine güncel yazın gözden geçirilmiştir.