Sosyal Bilimler Mantığı Üzerine: Anlamın Neliği ve Anlamanın Niteliği

Abstract

Bir şeyi anlamadan önce sorulması gereken ilk sorulardan biri “Anlam nedir?” sorusudur ve buna bağlı olarak sorulması gereken ikinci soru da “Anlamak nedir?” olmalıdır. Anlamanın niteliğini önceleyen ve belirleyen husus anlamın neliğidir. Anlamın ne olduğu ve ne şekilde ortaya çıktığı tespit edilmeden anlama edimini yorumlamak pek mümkün görünmüyor. Anlamı anlamlı kılan evvela anlamayı gerçekleştiren öznenin aktif bilinç durumudur. Öznenin bilinci anlam faaliyetinde belli aşamalardan geçerek anlama ulaşır. Bu noktada bilincin yöneldiği ilgiler, bilinci yönlendiren etkiler ve etkilenimler, aynı çerçevede bilincin şeylere yüklediği önem ve değer kategorileri, şeylerden güdümlediği amaçlar doğrudan anlamın oluşumunda belirleyici rol üstlenirler. Bunun yanında bir de dilin doğası ve bir gösterge sistemi olarak işleyişi de anlamın belirleyici âmilleri olarak öne çıkan konuların başında gelir. Sonuçta bunlar bizi öznenin anlama faaliyetinde tekrar aktif hale gelip gelmemesine göre kavranan ve kavranmayan anlam şeklinde bir ayrıma iletir. Dolayısıyla anlamın neliği öznenin anlama faaliyetindeki bilgi ve bilinç durumuna göre şekillenen bir sürecin sonunda kendini açığa vurmaktadır.