ÇEVRE TARİHİ PERSPEKTİFİNDEN SUYUN KONTROLÜ

Abstract

Çevre tarihi veya çevresel tarih, Dünyada ve Türkiye’de yeni gelişen bir tarihçilik alanıdır. İktidar merkezli tarih yazıcılığının ikinci dünya savaşı sonrası değişim göstermesi ve iktidar alanı dışında kalan bireylerin ve toplumların incelenmesi sonucu yeni bir tarihçilik anlayışı ortaya çıkmıştır. Fransa’da Annales Okulu aracılığıyla ortaya çıkan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde kurumsallaşan bu yeni tarihçilik anlayışı, sıradan insanları ve onların her türlü etkinliğini merkeze almaktadır. Bu bakış açısı, aynı zamanda disiplinler arası çalışmayı da gerekli kılmıştır. Çevre tarihi ise bu yeni perspektifin bir sonucudur. İnsan doğa ilişkilerinin uzun erimli etkileşimi olarak insan dışı tüm aktörlerin (non-human agency) insanoğlunu (mankind) etkilediği düşüncesi, bu aktörlerin tarihin öznesi olabileceğini göstermiştir. Ayrıca doğanın son yıllarda hızlı bir şekilde tahrip edilmesi de doğaya dönük bir ilgi ve endişe yaratmıştır. Bu noktada nehirler, akarsular, dağlar, ovalar gibi coğrafi oluşumlar ile bitkiler, hayvanlar, salgın hastalıklar gibi unsurlar çevre tarihi çalışmalarının öznesi olarak belirmişlerdir. Çevre tarihçiliğinin en önemli başlıklarından bir tanesi insan-su ilişkisi olarak görülmektedir. Bilindiği üzere antik dönemlerden bu yana insan toplulukları suyun yakınında olma ihtiyacı hissetmişler ve büyük medeniyetler genelde su kaynakları etrafında yükselmişlerdir. Setler ve barajlar ise insanoğlunun suyu kontrol etme ve sudan yararlanma anlayışının bir sonucu olarak yüzyıllar boyu gelişme kaydetmişlerdir. Denizli Çivril Işıklı Gölü, Büyük Menderes Nehri ile Kufi Çayı’ndan beslenen bir tatlı su gölüdür. Bölgede mevcut su kapasitesi doğrultusunda tarımsal faaliyetler yürütülmüş, buna paralel suyu kontrol etmenin zorunluluğu da hissedilmiştir. Bu çalışmada, Denizli Işıklı Gölü Barajı’nın inşası çalışmaları ile barajın bölgeye etkileri analiz edilecek ve tüm bu gelişmeler çevre tarihi perspektifinden değerlendirilecektir.