Türk ve Rus kaynakları ışığında 1989 Fergana olayları

Abstract

Sovyetler Birliği yönetimindeki birçok halk, özellikle Türk soylular, siyasi baskıya uğrayarak vatanlarından sürülmüşlerdi. Bugüne kadar vatanına geri dönemeyen Türk topluluklarından biri de Ahıska Türkleridir. Gürcistan’ın yerli halkı olan Ahıskalılar, ülkenin güneyindeki Akhiska (Meshetia), Ahaltsike, Adigön, Aspindza ve kısmen Javaheti (Ahılkelek bölgesi)’nin üç bölgesinde asırlar boyu varlıklarını sürdürmüşlerdi. 1944 yılında, Sovyetler tarafından tarihi anavatanlarından Orta Asya Cumhuriyetlerine sürgün edilmişler, ancak orada da huzur bulamamışlardı. 1989 yılında Ahıska sakinleri Özbekistan SSC’in Fergana bölgesinde “Fergana Olayları” olarak bilinen kitlesel çatışmalar sonucunda, toplu bir faciaya maruz bırakıldılar. Bu olaylar sırasında Ahıska Türkleri büyük zararlar gördüler. Dünya kamuoyu ilk kez Ahıska Türklerini “Turki Meshetintsı” olarak bu kanlı olaydan sonra tanıdı. Rus basınında “Fergana Olayları” diye geçen bu elim olayın ardından, Rus hükümeti Fergana ve yakın bölgelerden Ahıska Türklerini organize bir şekilde SSCB’nin farklı cumhuriyetlerine gönderdi. Özbekistan’ın neredeyse tüm bölgelerinde yaşayan Türk nüfusu diğer Sovyet cumhuriyetlerine göç etmeye mecbur kaldılar. Fergana olaylarına daha yakından bakıldığında, bilinen “çatışma” kavramının çok ötesinde olduğunu görmekteyiz. Bu nedenle, çalışmamızda Ahıskalılar başına gelen bu acı olayı, Rus basını ışığında araştırmaya ve değerlendirmeye çalışacağız.