SOVYETLER BİRLİĞİ, LOZAN ANTLAŞMASI VE TÜRKİYE

Abstract

Sovyetler Birliği (SSCB), Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı’nı destekledi. Türkiye, SSCB gibi Marksizm-Leninizm temelinde sosyalist bir ideolojiye sahip değildi. Emperyalist devletlerle mücadele ortak paydası Türkiye’ye yurt savunmasında SSCB’den antiemperyalizm ideolojik desteği ile silah ve cephane yardımı almasını sağladı. Emperyalist devletlerin hakim olmadığı Türkiye, SSCB için tampon görevi gördü ve kuşatılmaktan kurtardı. Kuşkusuz, SSCB’nin bu politikasının ideolojik temeli/sebebi vardı. Doğu halklarının, ezilen/ yoksul halkların kendilerini sömüren güçlü, emperyalist devletlere karşı uyanmasını/ ayaklanmasını, ilk aşamada ulusal devrimlerini gerçekleştirmelerini istiyordu. Savaşın sonunda imzalanan Lozan Antlaşması, Türkiye için bir zaferdi. Türkiye’nin topraklarını düşmanlardan temizlemesi SSCB için de memnuniyet vericiydi. Hatta SSCB, Lozan’ı egemen bir devletin kurulmasını sağlayan, Türkiye halkının ulusal direniş ve manevi canlanma yolunu açan bir antlaşma olarak değerlendiriyor, geçmişteki Türk (Osmanlı) hükümetlerinin hayal bile edemeyeceği büyük bir kazanım olarak görüyordu.Bu bağlamda, bu çalışmada iki temel varsayım ortaya kondu. Birincisi, SSCB’ye göre Lozan Antlaşması, Türkiye için büyük bir başarı olsa da antlaşma aynı zamanda batılı ülkelere bir taviz anlamına geliyordu. Ayrıca, konferans süreci anti-Sovyet bir ortama sahipti. Türkiye’nin batılı ülkelerle uzlaşması/uzlaşma süreci SSCB’yi dışlamayı da beraberinde getirmişti. İlkiyle bağlantılı ikinci varsayım ise; savaşlardan yorgun düşen Türkiye, ülkenin ve yeni sistemin/ rejimin inşası için en kısa sürede barışı sağlamayı amaçlıyordu. Bir başka deyişle, SSCB’nin taviz içerdiğini düşündüğü antlaşma ve öncesi süreç, Türkiye’nin barış mücadelesini ve gerçekçi bir dış politikayı yansıtıyordu. Çalışmada öncelikle, Büyük Taarruz’un sona ermesinden Lozan Antlaşması’nın imzalanması kadar olan süreçte SSCB’nin taviz olarak görüp eleştirdiği noktalar ve anti-Sovyet hava üzerinde duruldu. Ardından SSCB’nin bu eleştirel bakışına adeta cevap niteliğindeki Türkiye’nin bu dönemde uyguladığı politikanın nedenleri ortaya kondu.