8-Kutadgu Bilig’de hatırat unsurları

Abstract

Kutadgu Bilig siyasetname olarak bilinmektedir. Eser üzerinde pek çok açıdan inceleme yapılmıştır. Kutadgu Bilig hakkındaki literatür de çok zengindir. Bu literatür arasında Kutadgu Bilig’i bir anı ve öz yaşam öyküsü olarak ele alan çalışma yoktur. Yalnız “yaşname” olarak değerlendirilmiştir. Yazarın kendisi hakkında verdiği bilgiler ve yaptığı değinmeler esere gerçekten de yaşname niteliğini vermektedir. Bunun yanında yazarın çocukluk, gençlik, olgunluk ve yaşlılık dönemlerini sırasıyla ilkbahar, yaz, sonbahar, k ış gibi mevsimlere benzetmesi ve bu dönemler üzerine yaptığı değerlendirmeler esere aynı zamanda bir hatıra de ğeri katmaktadır. Bu çal ışma Kutadgu Bilig’i hatırat özellikleri açısından değerlendirmeyi ve hatırat türü kapsamında Türkoloji tarihindeki yerini göstermeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla hatıraların temel özelliği olan yazar, anlatıcı ve olay kişisinin özdeşliği yazarın ben zamiri ile 1. tekil kişi olarak veya değişik anlatım yollarıyla kendisinden söz edip etmediği ve yazarın eserdeki kahramanlar aracılığıyla temsili yönünden ele alınarak Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacib ile kahramanları Ögdülmiş ve Aytoldı arasında aranmıştır. Bu özdeşliği gösteren beyitler hatırat özellikleri bakımından değerlendirilmiş ve Yusuf Has Hacib’in gerek kendi ağzından konuşurken gerekse vezir Aytoldı ve onun o ğlu Ögdülmiş’in a ğzından konuşurken kendi deneyim, gözlem ve geçmiş yaşantılarını aktardığı belirlenmiştir. Dolayısıyla Kutadgu Bilig’in yalnızca kurgusal bir eser olmadığı, hem hatırat unsurları hem de otobiyografik veriler içerdiği gösterilmeye çalışılmıştır.