AMARNA MEKTUPLARI’NA GÖRE DOĞU AKDENİZ TİCARETİNDE ALAŠİA-MISIR İLİŞKİLERİ

Abstract

Amarna Çağı (MÖ 14. yy) siyasi ve ticari faaliyetlerin uluslararası yoğunluğu nedeniyle “diplomasi çağı” olarak adlandırılabilir. Yeni Krallık Dönemi Mısır firavunları, onların eşleri ve bazı devlet adamları ile Yakındoğu coğrafyasındaki irili ufaklı çok sayıda devletin üst düzey yetkilileri arasında yapılan yazışmalar önemli bir arşivin oluşmasını sağlamıştır. 1887 yılında Orta Mısır’daki El- Amarna bölgesinden gün yüzüne çıkarılan bu arşiv 382 adet çivi yazılı tableti ihtiva etmektedir. Literatürde “Amarna Tabletleri” olarak adlandırılmış olan bu belgelerin büyük çoğunluğunu mektuplar teşkil etmektedir. Bu mektupların çoğu Mısır'ın vasalları (şehir devletleri) tarafından yazılmış, 45'i ise büyük devletlerden gelmiştir. Alašia Krallığı’ndan Mısır’a gönderilen mektupların sayısı ise sekizdir. Amarna Arşivi’nin ortaya çıkarıldığı dönemde lokalizasyonu henüz bilinmeyen Alašia memleketinin bugün Kıbrıs adasında olduğu bu tabletler üzerinde yapılan toprak analizleri sonucunda tespit edilebilmiştir. Alašia memleketinin Mısır’la ilişkileri ise çok erken dönemlere kadar gitmektedir. Bu ilişkiler daha çok ekonomik alanda gelişmiş olup uluslararası ilişkilerin ivme kazandığı Geç Tunç Çağı’nda daha yoğun bir hal almıştır. Bunun detayları ise Amarna Arşivi’nden çıkarılan Alašia mektuplarında net bir biçimde görülmektedir. Bu mektuplar zikrolunan dönemde Alašia krallarının Mısır firavunlarıyla ilişkilerini gösterdiği gibi adanın Tunç Çağı toplumları arasında çok önemli bir yer edindiğine dair de fikir vermektedir. Kaynaklardan Alašia’nın zengin bakır rezervlerine sahip olduğu, bu sayede Akdeniz dünyasının ticari canlılığına önemli bir katkı sağladığı, elde ettiği ekonomik gönenç sayesinde ise devrin büyük güçler topluluğunun arasında yerini aldığı anlaşılmaktadır.Çalışmamıza konu olan mektuplarda birkaç husus dikkatimizi çekmiştir: Alašia kralının Mısır firavununa “kardeşim” şeklinde hitap etmesi, mektupların hiçbirinde gönderen kişinin adının yazılmaması, Mısır’a muazzam miktarlarda bakır sevkiyatının yapılması ve son olarak da Doğu Akdeniz’in Amarna yazışmalarının yapıldığı zaman zarfında da çok hareketli bir bölge olduğudur.