Cumhuriyetin İlk Yıllarında Ticari Havayolu Taşımacılığında İmtiyazlı İlk Şirket: Aero Espresso Italiana (1924-1935)

Abstract

Türkiye’de uçak ile posta taşımacılığı askerler ve sivillere yönelik ilk olarak 1914’tebaşlamıştır. Askeri amaçlı olarak uçakla posta taşımacılığı I. Dünya Savaşı dönemindedaha ziyade Almanlar tarafından yapılmıştır. Mondros Mütarekesi ile bu taşımacılığıişgal kuvvetleri sürdürmüştür. Sivillere yönelik taşımacılık 1914 ve 1922’de gerçekleşendeneyimler ile sınırlı kalmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Türkhükümetinden imtiyaz koparmak için Alman, İtalyan ve Fransız şirketlerin rekabetibaşlamıştır. İlk imtiyazı 1924’te Aero Espresso Italiana şirketi 20 yıllığına almıştır. AeroEspresso şirketi Roma’da 15 Aralık 1923’de kurulmuştur. Şirket, deniz uçaklarıylaAnkara-İstanbul- İzmir ve Brindizi arasında düzenli sefer yaparak posta, koli ve yolcutaşımayı planlamış, ancak İstanbul-Atina-Brindizi hattında düzenli seferler yapabilmiştir.İlk uçuş 1 Ağustos 1926’da üç Savioa Marchetti model deniz uçağı ilegerçekleştirilmiştir. Türk Hükümeti şirketin uçuş alanı ve diğer ihtiyaçlar için Büyükdere kıyısında yaklaşık 20 dönümlük bir arazi tahsis etmiştir. Merkezi Büyükdere’de faaliyetgösteren şirketin uçuşları zaman zaman kesintiye uğramıştır. 1928’de uçuşlara başlayanşirketin imtiyazı 1935’de sona ermiştir. Aero Espresso şirketi 1 Haziran 1934’de İtalyandevlet şirketi SAM tarafından satın alınmıştır. Şirket 31 Ağustos 1935’te İtalyan devlethavayolları “Ala Littoria” ismi altında yeniden organize oluncaya kadar kendi ismiyleuçuşlarına devam etmiştir. Şirket son özel uçuşunu Atina-İstanbul arasında yapmıştır.