XVI–XIX YÜZYIL AVRUPA VE OSMANLI ŞEHİR TASAVVURLARI: İKTİSADÎ YÖNELİMLER

Abstract

Şehir ütopyalarının çoğunlukla yokluğu hissedilen değerler üzerinden kurulduğu görülür. Bu sebeple ütopyalarda savaş ortamında barış, kıtlıkta zenginlik, kaos ortamında da huzur resmedilmiştir. Kentselleşme, hangi kültürde olursa olsun, ortaçağ sonrasında çoğunlukla yüksek konfor/rahatlık ve düşük maliyet/sıkıntıya doğru artan bir biçimde yol almıştır. Bu çalışmada XVIXIX. yüzyıl Avrupa ve Osmanlı kentlerinin kentselleşme yönelimleri, model grafikler üzerinden incelenecek; grafiklerde, bir şehirde yaşayanların, kentselleşmeye konu varlık ve hadiselere maliyet/konfor ilişkisi açısından nasıl yaklaştıkları modellenecektir. Optimum yönelim kavramı, toplumun manevi unsurları için yüksek güven ve düşük kaygıya doğru seyri vurgulamaktadır. Güven: derinlik, inanç, bilinç ve yakınlaştırıcı bireyselleşmeyi içerdiği gibi kaygı da endişe ve yalınlaştırıcı bireyselleşmeyi gerektirmektedir. Bir xy düzleminde, yüksek güven ve düşük kaygı istikametindeki tercih noktalarının bir araya gelmesiyle optimum yönelim eğrisi; yüksek konfor ve düşük maliyet noktalarının bir araya gelmesiyle ise optimum yönelim doğrusu oluşmaktadır. Bir sosyal ünitenin kentselleşmesinde ağırlıklı olarak insani-psişik değerlerle ilgili tercihler optimum yönelim eğrisini; iktisadi-rasyonel değerlerle ilgili tercihler ise optimum yönelim doğrusunu etkilemektedir.