Kızılyer evaporitlerinin sedimantolojik incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Batı Anadolu'daki en önemli evaporit oluşumlarından birisi olan Kızılyer evaporit istifinin depolanma özellikleri sedimantolojik, petrografik, mineralojik ve jeokimyasal yöntemlerle incelenmiştir. Üst Eosen yaşlı Kızılyer evaporitleri, allokton konumlu ve neritik kireçtaşlanndan oluşan Yılanlı Formasyonu tarafından tektonik olarak üzerlenen Göbeciktepe Grubu içerisinde yeralır ve ayrıca Honaz ofiyoliti tarafından tektonik olarak üzerfenir. Bu birimlerin üzerine uyumsuzlukla serpantin, kireçtaşı ve diyabaz çakıllarından oluşan Oligosen-Miyosen yaşlı Çaykavuştu Formasyonu ye çakıltaşı, kumtaşı ve yer yer kömür damarları içeren Karaçay Formasyonu yer alır. Bu birimler Üst Miyosen-Alt Pliyosen yaşlı Denizli volkanitleri ile kesilir. Tüm bu birimler üzerine Kuvaterner yaşlı alüvyon, alüvyon yelpazeleri ve traverten gelir. Kızılyer evaporit istifi, sülfat {laminah, masif, tabakalı, yumruk, kınntdı jips ve tabakalı anbidrit) ve karbonat (dolomit ve dolomitik kireçtaşı) içeren fasiyesîerden oluşmaktadır. Evaporit fasjyesleri, farklı koşullar altında oluşmuş farklı jips tiplerinden ibaretti! Bunlar kırıntılı jips (jipsarenit), diyajenetik jipsler (yumruİu jips ve tabakalı anhidrit) ve kimyasal jipslerdir (tabakalı, masif ve laminaîı jips). Bu fasiyesîer, farklı tuzluluğa sahip ortamlarda oluşmuşlardır. Sedimantolojik özellikleri fasiyes analizi yöntemi ile incelenen Kızılyer evaporitleri, iç lagün ortamında depolanmıştır. Kızılyer evaporitlerinin laminalı jips ve dolomit fasiyeslerinden alınan örneklerden yapılan iz element analizlerine göre, evaporit ve dolomit örneklerinin iz element içeriklerinin birbirine çok yakın değerlere sahip olduğu görülmüştür. Evaporit ve dolomit fazlarının aynı ortamsal koşullarda oluştuğunu desteklemektedir. Tüm iz element kompozisyonuna bakılırsa, ortamın drenaj sisteminde karbonat ağırlıklı kayaların bulunduğu anlaşılır. Çok düşük olan krom oram, depolanma sırasında bölgede ofiyolitik bir kaynağın bulunmadığmı göstermektedir. Anahtar kelimeler: Kızdyer, evaporit, jips, dolomit

VI In this study, the depositional features of Kizdyer evaporitie sequence that is the most important evaporitk formation of the western Anatolia are investigated by sedimentological, petrographical and geochemical methods. Upper Eocene aged Kizdyer evaporitic sequence is situated in the Göbecik tepe Group that is tectonicafly overlain by allochthonous Yılanlı Formation consist of neritic limestones. The sequence is also tectomcatty overlain by the Honaz opbiolites. All of these units are unconfomlably overfaining by Oligo-Miocene aged terrestial Çaykavuştu Formation which consist of serpentinite, limestone and diabase clasts, terrestial Karaçay Formation which consist of conglomerate and sandstone with coal seams and Denizli Volcanics. The Quaternary and the Modem sediments are unconformably overlying all of those units, above mentioned. The Kizdyer evaporitic sequence is consist of sulfate (laminated, massive, bedded, detrital gypsum, bedded gypsum and nodular gypsum) and carbonate (dolomite and dolomitic limestone) facies. Evaporitic facies are composed of different gypsum type that are formed in the different conditions. These are detrital gypsum (gypsarenite), diagenetic gypsum (nodular gypsum and bedded anhydrite), and chemical gypsum (bedded, massive and laminated gypsum). These facies are formed in different environments that have differrent salinity. The Kizdyer evaporitic sequence, investigated its sedimentological characteristics by facies analysis method, is deposited in a lagoon environment. According to the trace element analysis of laminated gypsum and dolomite, taken from Kızılyer evaporites, the trace elements content of the evaporite and dolomite samples are representing very close values. This result supports that the evaporitic and dolomitic phases were formed in same environmental conditions. Also, the whole trace element compositions show that there were predominantly carbonate source rocks around the basin which the Kızılyer evaporites were deposited in. The chromium ratio which have low value also shows that there was no ân opbiohtic source rock in the drainage area during the deposition of the Kizdyer evaporites. Key words: Kızılyer, evaporite, gypsum, dolomite