Aşki (Aynü'l-Kuzat Ali Hemedani)'nin Kenzü'l-Hakaik ve Keşfü'd-Dekaik

Abstract

II Kenzü'l-Hakaik ve keşfü-d-Dekaik mevzu itibariyle tasavvufun gayet nazik meselelerinden bahsetmektedir. Kitabın adındandan ulaşılacağı gibi "hazinelerin hakikati ve inceliklerin ortaya çıkarılması" tasavvuf edebiyatında bu meyandaki eserlerin en dikkate değerlerinden biridir. Tasavvuf edebiyatında Vahdet-i Vücûd meselesi Yunus'un divanında ve Mevlana Celaleddin'in mesnevisinde işlenmeye başlanmışsa da bu kapalı bir mahiyette ortaya sürülmüştü. Oysa Kenzü'l-Hakayık'ta vahdet-i vücud meselesi gayet açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Eserin müellifi Yusuf-ı Hemedâni'nin, kulların işlerinde yegane failin Allah olduğunu ve kulda fiili işleyecek bir kudret ve iradenin olmadığını beyan ederek kulların irade ve isteğini hiçe sayan bir görüşe sahip olarak cebriyeci bir tavır sergilemesi ve meselenin açıkça ortaya çıktığını göstermektedir. Eserde sûfınin seyr-i sülûkunu on bahis içerisinde değerlendiren müellif, bu on bahsi basitten mürekkebe doğru ele alarak bütün yolların Hz. Muhammedi sevmekten ve onun hakikatini görmekten geçtiğini belirtir. İnsanların geneli ele alınarak inandım diyenlerin dahi ekserisinin hakiki imana erişmediğini söyler ve her getirdiği delili ayet ve hadislerle besler. Müellifin, Allahın mahiyetini araştırmaya kadar varan sorular sorması eseri daha da ilginç bir yere kor. Allah nedir? Sorusunun karşılığını Allah hüviyetten ibarettir cevabıyla ortaya koyan müellif aslında insanların Allah diye inandıklarının kendi heva ve hevesleri olduğunu belirterek, iman ve küfründe bir kayıt ve perdeden ibaret olduğunu söyler. Gerçek bir talibin putperestlikten, iman ve küfür kayıtlarından kurtularak, Allah yerin ve göğün nurudur ve o, her şeydir diyerek eseri tamamlar.

Ill The contents of Kenzü'1-Hakaik and Keşfü-d-Dckaik talked about the very kind matter of the mysticism. It is understood from the name of the book "the truth of treasure and bring up" in the mysticism literature, one of the most regardful work. In the mysticism literature, problem of Existence Unity, in the Yunus's divan and Mevlana Celaleddin's mesnevi began to work, this is put forward as closed true nature. Howewer, in Kenzü'l-Hakayık, the problem of Existence Unity appeared as a very clear shape. The author of work, Yusuf-i Hamedani, in the work of slaves' power and will to act is not exist is declared so the will and wish of the slaves are thought as having nothing sight so showing forceful attitude and it showed that the problem appears. In the act Seyr-i Sülük of the dervish, the author appreciated in the ten subjects, the ten subjects are considered from primitive to complex so it is stated thai all the way is pessed from the loving Hz. Muhammed and seeing him. Dealing with people, he says that also saying believed, not reach real truth and all proof which was brought supports with Verse of the Koran and the Study of the Prophet. The author's questions until the investigation of the true nature of the Allah brings also the work very interesting. What is Allah?, the response of this question which is put forward by hhe author is Allah consists of identity, actually the believes of people as Allah are their desires and wishes are determined, faith and also swearword is said as a curtain and a registration. A real student is escaping from the idolutry, faith and swearword, so the Allah is the light of the place and the sky and he completes the work as saying Allah is everything.