Türk halk tababeti ve Nusret Efendi'nin Mu'alecatı isimli yazma eser

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRK HALK TABABETİ VE NUSRET EFENDİ'NİN MU'ÂLECÂTI İSİMLİ YAZMA ESER Aliye TOKMAKOĞLU Danışman: Prof. Dr. Ziyat AKKOYUNLU 1997-1999 Türk Halk Hekimliği sahasına giren "Nusret Efendi'nin Mu'âlecâtı" adını verdiğimiz yazma eserde, Nusret Efendi isimli bir halk tabibinin bazı maddî ve manevî hastalıklar için derlemiş ve uygulamış olduğu tedavi şekilleri ile yazarın çeşitli tıbbî meseleler ile ilgili görüşleri yer almaktadır. Eserde yer alan manevî tedavilerde, vafklar hazırlamak, sayılı âyetler ve dualar okumak, Allah'ın isimlerini zikretmek, şifa için bazı eşya, hayvan ve bitkileri kullanmak suretiyle dinî ve sihrî uygulamalara yer verildiği; asıl büyük bölümü meydana getiren cismanî rahatsızlıkların maddî tedavilerinde ise, çeşitli bitkiler, hayvanlar ve madenlerden yararlanılarak hazırlanan ilaçlara dayalı, tabiî tedavi metotlarının kullanıldığı görülmektedir. Tedavide kullanılan manevî terkiplerin bir kısmı için, İmam-ı Gazalî, Abdülkadir Geylânî, gibi büyük İslâm mutasavvıflarının eserleri ve dinî tasavvufî geleneğe bağlı kişiler kaynak olarak gösterilmektedir. Eserde, maddî hastalıklar için verilen bir kısım terkibin ise İbn-i Sina, Dâvud Antakî, İbn-i Baytar gibi İslâm kültürü içinde yetişmiş ünlü bilgin ve tabiplerin eserlerinden alınmış olduğu belirtilmektedir Verilen kaynaklar dikkate alındığında, XIX. yüzyılın ikinci yarısında kaleme alındığı tahmin edilen esere göre, geleneğe bağlı olarak gelişen halk tababetinin ananevî, İslâmî ve tarihî tıp ile iç içe olduğu; eserin yazıldığı tarihlerde, resmî tababetin yanı sıra, toplumun her kesiminden kişiler arasında halk tabiplerine müracaatların yaygın olduğu anlaşılmaktadır.

II POSTGRADUATE THESES TURKISH PUBLIC HEALTH SERVİCE AND MANISCRIPT NUSRET EFENDI'S MEDİCİNES Aliye TOKMAKO?LU Supervisor: Prof. Dr. Ziyat AKKOYUNLU 1997-1999 In the field of Turkish Public Health Service, this maniscript called Nusret Efendi' s Medicine, in eludes some ways of the treatments gathered and applied for some bodily and spiritualy diseases by the public doctor called Nusret Efendi and the author's views related with various medical matters. In the spiritual treatments in this work, preparing vafk, reading the numbered verses of Kur' an and praying, mentioning the names of God, that religious, natural and magical applications mentioned by using plants, animals and some objects for remedy; for the treatments the major part concisting of bodily disorders, the natural methods based on the medicine prepared by making use of various plants, animals and minerals are seen to have been used. For some of the sipiritual compaunds used for trating, like İmâm-ı Gazâlî and Abdülkâdir Geylânî, the great islamic scients' works and people depending on mystical religious tradition have been shown as references. In this work, some of the compositions given for the bodily diseases are pointed out to have been extracted fron the famous scientists and doctors such as İbn-i Sînâ, Davud Antâkî, İbn-i Baytar who were grown in the islamic culture, and their works. When the references are taken into consideration, according to the work estimated to have been written in the second half of the XIX. Century, it has been understood that there has been a correlation among the traditional public health service improved depending on tradition, islamic and historic medicine during the period when the work was written, besides the official health service,that refering to public doctors was common among the people from every part of the society.