XIX. yüzyılda Denizli merkez kazasının sosyo-ekonomik durumu (Temettuat Defterleri'ne göre)

Abstract

Bu çalışma, 1844 (H.1260) yılında Denizli merkez kazasının sosyal ve ekonomik yapısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışma, dönemin en önemli kaynaklarından olan "Temettuât Defterleri"nden istifade edilerek hazırlanmıştır. Günümüzde Ege Bölgesinin ikinci büyük kenti olan Denizli, 1844 yılında, Aydın Eyaleti'ne bağlıydı. Kaynak defterlerimizde merkez kazada 6 mahallede toplam 1538 hane bulunmaktadır. Çalışmanın sosyal içeriğini, hane sahiplerine ait meslek, isim, sıfat ve sülale adlarıyla ilgili değerlendirmeler oluşturmaktadır. Ekonomik yapıyla ilgili konular; gelirler, giderler ve mal varlığıdır. Denizli merkez kazasında, toplam 6 mahallede, 1 007 067,5 kuruşluk gelir mevcuttur. Gelir kaynaklarının yüzde 49'unu meslekî hasılat, yüzde 26'sını tarım hasılatı, yüzde 3 'ünü hayvan hasılatı, yüzde 22'sini de diğer hasılat oluşturmaktadır. 112 çeşit meslek içinde, dokumacılık ve dokumaya yardımcı iş kollan ile esnaf ve zanaatkârlık, geniş yer tutmaktadır. Toplam 130 862,5 kuruş verginin ödendiği kazada, öşür vergisi toplam verginin yüzde 16,4'ünü, vergi-yi mahsus ise yüzde 83,6'sını oluşturmaktadır. Mal varlığı açısından bir değerlendirme yaptığımızda, 3 000 baş hayvan ve 10 025 dönüm ekili veya ekilebilir arazi olduğunu görmekteyiz. Denizli merkez kazası, 1844 yılında, sosyal ve ekonomik özellikler bakımından, kent (şehir, kasaba) ikâmet modeli özelliği göstermektedir. Kazada tarım ve tarım dışı faaliyetler bir arada yürütülürken, meslekî iş bölümü oldukça çeşitlilik göstererek, tarım ve hayvancılığın önüne geçmiştir. 1538 olan toplam hane sayısı, yerleşim ünitesinin şehir özelliği taşıdığının bir diğer kanıtıdır. Numan TURAN

VI The aim of this study is to reveal the social and economic situation of Denizli in 1844 (H.1260). This study is prepared by getting help from the resource called "Books of Temettuat ", one of the most important resources of that are. Today Denizli, which is the second biggest city in Aegean Region was connected to Aydın. According to our resource books there are 1538 houses in total in six neighbourhood in Denizli district. The social content of this study includes the evaluations about people's professions, names and family names. The subjects about economic structure are the amount of income, expediture and pioperty. There is 1 007 067,5 kuruş income in 6 neighbourhood in Denizli district. 49 % of this income is professional, 26 % is agricultural, 3 % is from cattle and 22 % is the others. Among 112 professions textile industry and other professions about textile, tradesman and craftsman are the most comenon ones. In the district where 130 862,5 kuruş tax is paid, öşr tax is 16,4 % and vergi-yi mahsus is 83,9 % of the total tax. When we make an evalation about property, we come across 3 000 cattle and 10 025 m2 land which is either cultivated or suitable for planting. From the social and economic point of view, Denizli district shows a characteristic of a residence model. While the agricultural and other activities apart from agriculture are being carried out together other different professional jobs overtake agriculture and cattle. 1538 total house number is another proof that this district carries the characteristics of a city. Numan TURAN