Neşati Divanı'nin tahlili

Abstract

Tahlil çalışmalarının dayanak noktasını "önemli olan sanatçı değil, onun eseridir" düşüncesi oluşturur. Böylece edebiyat tarihi, daha sağlam bilgilerle oluşturulabilecektir. Bu düşünceden hareketle biz de, döneminin gazel ustalarından biri kabul edilen ve aynı zamanda bir Mevlevi şeyhi olan Neşâtî'nin divanı üzerinde, bir tahlil çalışması yapmayı uygun gördük. Çalışmanın birinci bölümünde, Neşâtî'nin hayatı, edebî şahsiyeti ve şiir hakkındaki görüşlerine yer verilerek mensubu bulunduğu Sebk-i Hindî akımının ortaya çıkışı ve divandaki yansımaları üzerinde durulmuştur. Ayrıca Neşâtî'nin şiirinde görülen ahenk unsurları, şekil özellikleri ve dilin kullanılışı da örneklerle ortaya konulmuştur. Şairin, duygu ve hayallerini dile getirirken Farsça tamlamaların yanında halk ağzından alınma sözler de kullandığı görülmektedir. "Neşâtî Divanı'nın Söz Dağarcığı" başlığı altında ise, bir fikir vermesi açısından divanda geçen bazı kelimelerin kullanım sıklıklarını gösteren bir tablo eklenmiştir. İncelememiz, diğer tahlil çalışmalarında da genel kabul görmüş olan Din- Tasavvuf, Toplum (Cemiyet), İnsan ve Tabiat bölümlerinden oluşmuştur. İkinci bölümde, ibadet ve itikatla ilgili birtakım kavramlardan oluşan konular üzerinde durulmuştur. Şairin bu konuları ele alış biçimi; samimî bir Müslüman'ın bakış açısı olarak değerlendirilebilir. Şairin, tasavvufî şiirin başarılı sayılabilecek örneklerini vermesine rağmen, bunu eserinde açıktan bir propaganda aracı haline dönüştürmediğini söyleyebiliriz. Üçüncü bölümde yer alan toplum (cemiyet) bahsinde, şairin yakınlık duyduğu dönemin yöneticileri, devlet ve ilim adamlarını çeşitli meziyetleri ile övdüğünü görmekteyiz. Bunun yatımda, divanda geçen diğer önemli isimler ve coğrafî yerler tespit edilerek özellikleriyle birlikte, şairin bakış açısına göre tahlil edilmiştir. Sosyal hayat alt başlığı altında ise, Neşâtî'nin, içinde yaşadığı toplumun kültür, zevk ve anlayışım, geleneklerini şiirine yansıttığı gözlenmiştir. Dördüncü bölüm olan "İhsan" başlığı altında, divanın ağırlık noktasını oluşturan sevgili, âşık ve rakip üçlüsü ile ilgili münâsebetler üzerinde durulmuştur. Beşinci bölüm olan tabiat başlığı altın verilen unsurlar, doğrudan doğruya değil, sevgilinin veya övülenin hâlini daha ayrıntılı bir şekilde anlatmak için yer almıştır. Çalışmanın sonunda, ortaya çıkan malzeme ile ilgili olarak sonuç bölümünde, genel bir değerlendirme yapılmıştır. Yararlanılan eserler ile ilgili bir kaynakça sunularak, şahıs ve yer isimlerini belirten bir indeks hazırlanmıştır.

Ill The base point of analysis studies is the thought of "the work has the importance rather than the worker". Therefore, the history of literature can be build by this kind of right information. As starting from this aforementioned point, it has been agreed to conduct an analysis study about the collected poems of Nesati, who is the sheikh of Mevlevi thought and is accepted one of the masters of lyric poem at his time. At the beginning of the study, the life of Nesati, his literature way of thinking, his opinions about poem, and revealing of Sebk-i Hindi movement of which he is one of the member, and this movements' reflection to his collected poems are emphasized. The harmony and form properties on Nesati's poems have been exposed with the usage of language. It has been observed that while the poet gives his sensation and imaginations he used Persian language phrases as well as the words from the folk. Our investigations are in four folds as the other analyzing studies accepted. These are Religion-Mystics, Society, Human and Nature. In the second section, some subjects composed of the concepts of worship and belief are stressed. The way of dealing with the subjects by the poet can be evaluated at the point of his sincere and pure Islam understanding. Despite giving the most beautiful examples of mystic poems on his work, it can be said that he never conveyed it for the propaganda of mystics. In the society study cited in the third section, it has been seen that the administrators, administrative officials and scientists of the time are paired with their specialties. The important names, geographical places cited in the collected poems are determined and analyzed by the poet's point of view. In the social life subsection, the culture, pleasure and intellect of the public where Nesati lives have been reflected into his poems. In the forth section of Human, which is the heavier of the collected poems, the lover, the beloved and the rival are pointed out with relative thoughts. In the fifth section of Nature, the properties are indirectly stressed for the states of the beloved's in details. At the end of study, a general evaluation about the result come out has been given. The references have been passed with the list of people and places. The main words cited in the collected poems are cited with their appearance numbers.