Râviye zarar vermeyen tenkitler

Abstract

Hadis râvilerinin adâlet ve zabt yönünden incelendiği ilim dalına cerh-ta'dîl adı verilmiştir. Cerh kavramı, râvilerin kusurlarından dolayı tenkit edilmesi anlamına gelirken, ta'dîl, ravinin adâlet ve zabt niteliklerini taşıdığını ve güvenilir biri olduğunu ifade etmektedir. Cerh edilen râviler güvenilirliklerini kaybettikleri için rivayetleri reddedilmiştir. Ancak bazı durumlarda râviler hakkındaki cerhler kabul görmemiş ve bu nedenle kendilerine yöneltilen tenkitler güvenilirliklerini zedeleyici sayılmamıştır. Bu durum ricâl kaynaklarında genellikle cerhin "makbûl", "müessir", veya "kâdıh" olmaması şeklinde ifade edilmiştir. Bu çalışmada cerh-ta'dîl literatüründeki örneklerden hareketle, bazı cerhlerin râviye zarar vermediğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, öncelikle, belirlenen ricâl ve cerh-ta'dîl eserleri taranarak konuya uygun örnekler tespit edilmiştir. Tarama işlemi, bazı kitapların tamamen gözden geçirilmesi, bir kısmının ise belirli konularının araştırılması suretiyle gerçekleştirilmiştir. Kullanılan temel kaynaklar ricâle dair genel nitelikli eserler ile cerh-ta'dîl eserleridir. Ayrıca hadis usûlü ve mezhepler tarihi kitaplarından da faydalanılmıştır. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, münekkitteki bir özellik nedeniyle makbûl olmayan tenkitler ele alınmıştır. Konuyla ilgili olarak münekkidin bizzat kendisinin mecrûh olması, müteşeddid olması, cerh ettiği kişilere karşı husumetinin bulunması, tenkidinde hata yapması, konuyla ilgili bilgisinin yetersizliği ve tenkidinin sebebini açıklamaması gibi durumlarda yönelttiği tenkidin kabul edilmediği tespit edilmiştir. İkinci bölümde ise râvideki bir özellikten kaynaklanan ve kabul edilmeyen cerhler incelenmiştir. Bu konuda da râvinin ehl-i hadis düşüncesinde olmaması, bid'atçiliğe nispet edilmesi, bazı durumlarda tedlîs ve irsâl yapması ve sadece bir açıdan cerh edilmesi gibi hususların tek başına ravinin cerhi için yeterli görülmediği ortaya konmuştur.

The branch of science that studies hadith narrators in terms of adalet and zabt is called jarh-ta'dil. While the concept of jarh means criticizing the narrators for their faults, ta'dil states that the narrator has the qualities adalet and zabt and that he is a reliable person. Because the criticized narrators lost their credibility, their narrations were rejected. However, in some cases the criticism about the narrators wasn't accepted and for this reason criticisms directed to them were not deemed to harm their credibility. This situation is generally expressed in the rijal scources as the criticism is not "makbul", "muessir" and "kadıh". In the study, it is aimed to reveal that some criticisms don't harm the narrator, based on the examples in cerh-ta'dil literature. In this context, first of all, the defined rijal and cerh-ta'dil scources were scanned and suitable examples were determined. The scanning process was carried out by completely reviewing some of the books and researching some of them by researching certain subjects. In the end, the titles of the study were formed by categorizing the samples obtained and recorded because they were suitable for the subject. The main sources used are the rijal and cerh-ta'dil works. In addition, the books on the methodology and history of sects were also used. The study consists of two parts. In the first chapter, criticisms that aren't acceptable due to a feature in critic are discussed. For example, situations such as being the critic macruh, being mutashaddid, having animosity towards the people he criticized, making mistakes in his criticism, his ignorance and not explaining the reason for his criticism caused his criticism not harm the narrator. In the second part, the jarhs that arise from a feature of the narrator and that not accepted are examined. For example, the narrator's not thinking like ahl al-hadith, doing tadlis and irsal in some cases and criticizing the narrator from only one aspect are deemed not harmful to him.