Regards croises sur identite et alterite feminines chez Assia Djebar

Abstract

Fransa 1830 yılında Alger şehrini işgal ettiğinde Cezayir, uzun yıllar hüküm süren Arap-İslam kültürü hakimiyetindeki bir Arap-berberi ülkesiydi. Fransa'nın 1827 yılında başlattığı sömürgecilik hareketinin ülkenin tüm bölge ve kurumlarında dizgeleştirilmesiyle birlikte, burada hüküm süren Arap-berberi kültürünün Fransız dili ve kültürü tarafından baskılanması sonucunda önemli oranda gerilemeye zorlandığı açıkça görülmektedir. Bu yeni "Fransız Cezayiri" ülkesinde artık çok dilli ve çok kültürlü bir toplumsal yapının oluşması kaçınılmazdı. Gerçek adı Fatima Zohra Imalhayène olan 1936 yılında Mitidja, Mouzaïaville'de doğan Cezayir asıllı Fransız yazar Assia Djebar, işgalden sonra Fransız kültürünün oldukça hakim olduğu bir dönemde eğitim hayatına başlamıştır. Babasının bir Arap ilkokulunda Fransızca öğretmeni olması nedeniyle, ilkokuldan itibaren Fransız dilinde eğitim almaya başlamış, ancak daha çok kadınların hakim olduğu ev ve aile yaşamında kullanılmaya devam edilen Arapça ve Berberi dillerinden asla kopmamıştır. Yaşamı boyunca onlarca roman yazan ve Mağrip edebiyatında kadın yazının en önemli temsilcilerinden biri olan Assia Djebar'ın eserleri sömürgecilik sonrası edebiyat/frankofon edebiyat alanlarında oldukça önemli yer tutmaktadır. Djebar, eserlerinde çok dillilik ve çok kültürlülüğün getirdiği sorunsalların yanı sıra, Arap kadının uzun yıllar maruz kaldığı İslami fanatizm ayrıştırmasının da etkisiyle, Fransız sömürge sisteminin çarşaflı Arap kadınına uyguladığı, onu nesneleştiren ayrımcı bakışı sonucu ötekiliği derinleşen Müslüman Arap kadının durumunu da ele almıştır. Biz bu çalışmamızda sömürgecilik, emperyalizm, oryantalizm ve oryantalist söylem gibi kavramlar ve sömürgecilik sonrası edebiyat kuramları ışığında, Assia Djebar'ın özyaşamöyküsel romanlarından yola çıkarak Müslüman Arap kadının yaşamını baskılayan ve onu ötekileştiren bakış açılarını gözler önüne sererek, kadını ataerkinin boyunduruğundan kurtaracak ve toplumsal alanda onu özgür kılacak olan kadın aydınlanması yoluyla yeni bir kadın kimliği kurma çabalarına odaklanacağız.

When France invaded the city of Alger in 1830, Algeria had, for long years, been an Arabic-Barbary country under the hegemony of Arabic-Islamic culture. With the systematization of colonization, that France gave a start to in 1827, over all the regions and institutions of the country, it is clearly observed that the Arabic-Barbary culture prevailing there was forced to regress to a great extent as a result of its oppression by the Franch language and culture. In this new "French Algerian" country, it was now inevitable for a multi-lingual and multi-cultural social structure to be formed. The Algerian originated French author Assia Djebar, whose real name was Fatima Zohra Imalhayène, was born in Mitidjja, Mouzaïaville and started her education during the period when French culture was largely dominant. Due to the fact that his father was a French teacher in an Arabic school, she started having education in French language beginning from her primary school years. Yet she never cut her ties with the Arabic and Barbary languages that were constantly used in domestic and family life dominated by mostly women. The works of Assia Djebar, who wrote tens of novels as one of the most prominent representatives of women's writing in Moorish literature, occupy a rather important place in both postcolonial and Francophone fiction. Djebar has taken as themes in her works the problems of multilingual and multicultural society as well as the condition of the Muslim Arabic women whose otherness got deepened as a result of the discriminative approach that objectified them by the influence of degradating Islamic fanaticism to which teh Arabic women were subjected for long years. In this study, we will, in the light of the concepts such as colonialism, imperialism, orientalism, orientalist discourse and postcolonial literary theories, focus on the efforts of constructing a new female identity through the enlightenment of women that would free her and save her from the patriarchal oppresion in social life by bringing into attention the perspectives that otherize and oppress Arab women in the autobiographical novels by Assia Djebar.