Laodikeia mimari bloklarındaki bitkisel ve figüratif kabartmalar

Abstract

Lykos Laodikeiası'nda 2002 yılından günümüze kadar devam eden sistemli kazı çalışmaları, Roma İmparatorluk Dönemi ve Geç Antikçağ'da inşa edilen önemli, anıtsal ve zengin cephe süslemesine sahip yapıların açığa çıkartılmasını sağlamıştır. Söz konusu yapılar, kentin merkezinde konumlandırılan, İmparatorluk ve Laodikeia'nın dini, siyasi, kültürel yapısını ve politik propagandalarını yansıtan, ekonomik gücünü ortaya koyan kamusal ve dini yapılardan oluşmaktadır. Çalışmamızın ana konusu, bu yapıların süslemelerinde karşımıza çıkan bitki, hayvan ve obje gibi çeşitli figürlerin betimlendiği mimari bloklardır. Söz konusu figürler, sütun, başlık, konsol, konsollu geison, tavan kaseti, kemer kaseti gibi çeşitli mimari bloklar üzerinde tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında çam, meşe, incir, nar, elma, üzüm, sarmaşık, saparna, akanthus, enginar, haşhaş, tahıl başağı, saz, patlıcan/kabak gibi bitkisel figürler, fil, sığır, keçi, domuz, kurt, köpek, kartal, turna kuşu, horoz, denizatı, yunus, Akdeniz foku, balık, kaplumbağa ve yılan gibi hayvan figürleri, bereket boynuzu, yıldırım demeti, kerykeion, lobut, çelenk, kalkan, kılıç ve vazo gibi çeşitli objelerden oluşan figürler ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Özellikle Roma İmparatorluk Dönemi'ne tarihlendirilen çeşitli yapılara ait mimari blokların dekorasyonunda kullanılan bu tip figüratif bezemeler, günümüze kadar yapılan mimari bezeme çalışmalarında göz ardı edilerek, ikonografik açıdan detaylı bir şekilde irdelenmemiştir. Bu çalışmada, söz konusu figürlerin, antik dönem boyunca hangi amaçlarla kullanıldığını belirleyerek, mimari yapıların inşa sürecinde hangi düşüncelerle yapı programına ve dekorasyona dâhil edildiği konusunda çeşitli görüşler öne sürülmüştür. Laodikeia ve Lykos Vadisi'nin coğrafi, dini, siyasi, ekonomik ve kültürel süreçlerini ele alarak oluşturduğumuz bu çalışmada, Anadolu'da Roma İmparatorluk Dönemi'nde kurulan çağdaş kentler ve yapılar da değerlendirilmeye alınarak, bölgeye ve döneme özgü işlenen figüratif bezemeler belirlenmeye çalışılmış, yapı ile figür arasındaki ilişki, figürün ikonografik anlamı gibi çeşitli sorulara cevaplar aranmıştır. Bu bağlamda, Laodikeia ile çeşitli kentler/bölgeler ve atölyeler arasındaki stilistik etkileşim konusunda önerilerin getirilmesi de mümkün olmuştur.

Systematic excavations at Laodikeia by the Lykos initiated in 2002 have brought to daylight monumental structures with rich façade decoration from the Roman Imperial and Late Antiquity period. The concerned structures are public and religious structures located in the city center and reflect the Empire's and Laodikeia's religious, political, cultural structure and political propagandas, revealing the economic power. The scope of our study covers the architectural blocks decorated with various motifs such as plants, animals and objects attested on the façade decoration of the concerned structures. The concerned motifs are found on various architectural elements such as columns, consoles, geison with console, ceiling coffers, and arch voussoirs. The motifs explored within the frame of our study include vegetal motifs like pine, oak, fig, pomegranate, apple, grape, ivy, sarsaparilla, acanthus, artichoke, opium, wheat ear, reed, eggplant/ zucchini/ squash; animal figures such as elephant, cattle, goat, pig, wolf, dog, eagle, crane, rooster, seahorse, dolphin, Mediterranean seal, fish, tortoise and serpent; and various objects such as cornucopia, thunderbolt, kerykeion, club, wreath, shield, sword and vase. Such décor attested on the architectural blocks of some structures dated to the Roman Imperial period has not been scrutinized iconographically in the studies on architectural decoration to date. The present study determines for what purposes the concerned motifs were used during Antiquity and proposes various opinions regarding in what context they were incorporated into the structural program and decoration with what thoughts in mind. Our study is built on the geographic, religious, political, economic and cultural processes of Laodikeia and Lykos Valley and evaluation of the material covers comparisons with contemporaneous cities and structures of the Roma Imperial period in Anatolia; thus, it was endeavored to identify the motifs used in decoration peculiar to the region and period, to cast light onto the queries regarding e.g. the connection between the structure and the motifs, iconographic meaning of the motif. In this context, it was possible to make proposals on the stylistic interactions among Laodikeia and various cities/regions and workshops.