İthalat üzerinden alınan vergi ve eş etkili mali yükümlülüklerin hukuki, iktisadi ve mali etkisi: Türkiye analizi

Abstract

Küreselleşme ve dış ticaretin serbestleşmesi ile birlikte ülkeler arasındaki gümrük vergisi, ithalat kotaları gibi dış ticaretin önündeki engellerin kaldırılmasına yönelik ikili veya çok taraflı anlaşmalar yapılmakta veya birlikler kurulmaktadır. Bu birliklerden en önemlisi olan Gümrük Birliği sonrası, dış ticaret politikası aracı olarak kullanılan ithalat üzerinden alınan vergi ve eş etkili mali yükümlülüklerin ülke ekonomisine önemli etkileri bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye'de dış ticaret işlemleri üzerinden alınan vergilerin hukuki, iktisadi ve mali açıdan analizi ampirik model yardımıyla incelenmiştir. Hukuki analiz kapsamında dış ticaret işlemleriyle ilgili vergilere yönelik kanuni düzenlemeler ile ithalat vergileri, ihracat ve ithalat arasındaki ilişki regresyon analizi ile yapılmıştır. Buna göre; ithalat vergileri ile büyüme ve kriz değişkenleri arasında anlamlı ve negatif; ihracat değişkeni bağımlı değişken olarak alındığında, büyüme ile anlamlı ve negatif, düzenleme yürürlük tarihi ile anlamlı ve pozitif ilişki çıkmıştır. İthalat değişkeni bağımlı değişken olarak alındığında ise büyüme ve kriz ile anlamlı ve negatif bir ilişki çıkmıştır. İktisadi analizde, ithalat vergileri ile cari işlemler açığı, doğrudan yatırım, ekonomik büyüme, ihracat ve ithalat değişkenlerini VAR modeliyle incelenmiştir. Mali analizde vergi gelirleri, kamu harcamaları, bütçe dengesi ve iç ve dış borç ile ithalat üzerinden alınan vergiler arasındaki ilişki VAR modeli yardımıyla incelenmiştir. Ayrıca iktisadi ve mali analizde Granger nedensellik ve Etki- Tepki grafiklerine bakılmıştır. İktisadi analiz sonucunda; vergiden net doğrudan yatırıma tek yönlü, büyümeden vergiye doğru çift yönlü, ithalattan vergiye çift yönlü Granger nedensellik bulunmaktadır. Mali analiz sonucunda; vergiden harcamaya tek yönlü, vergiden gelire tek yönlü, bütçeden vergiye tek yönlü, vergiden iç borca tek yönlü Granger nedensellik bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Dış Ticaret, İthalatta Vergi, Eş Etkili Vergi, Mali Yükümlülük, Türkiye.

With globalization and the liberalization of foreign trade, bilateral or multilateral agreements or unions are established to remove barriers to foreign trade such as customs duties and import quotas between countries. After the Customs Union, which is the most important of these unions, taxes on imports used as a foreign trade policy tool and financial obligations with equivalent effects have significant effects on the country's economy. In this study, the legal, economic and financial analysis of taxes on foreign trade transactions in Turkey has been examined with the help of empirical model. Within the scope of legal analysis, the relationship between legal regulations on taxes related to foreign trade transactions and import duties, exports and imports was made with regression analysis. According to this; significant and negative between import taxes and growth and crisis variables; when the export variable is taken as the dependent variable, there is a significant and negative relationship with growth and a significant and positive relationship with the regulation effective date. When the import variable is taken as the dependent variable, there is a significant and negative relationship with growth and crisis. In the economic analysis, the variables of import taxes and current account deficit, direct investment, economic growth, exports and imports were examined with the VAR model. In the financial analysis, the relationship between tax revenues, public expenditures, budget balance, domestic and foreign debt and taxes on imports is examined with the help of VAR model. In addition, Granger causality and ImpactResponse graphs were examined in economic and financial analysis. As a result of economic analysis; there is one-way Granger causality from tax to net direct investment, two-way from growth to tax and two-way from imports to tax. As a result of financial analysis; there is Granger causality that is one-way from tax to expenditure, one-way from tax to income, one-way from budget to tax and oneway from tax to domestic debt. Keywords: Foreign Trade, Import Tax, Equivalent Tax, Fiscal Liability, Turkey.