Sanayileşmeye etki eden faktörler ve Denizli sanayinin yerleşimi

Abstract

Kalkınmada temel itici güç olarak kabul edilen sanayileşme bütün ülkelerin, özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomi politikalarında öncelikli olarak ele alınan önemli bir konu olmuştur. Ülkeler kalkınma sorununu sanayileşmeyle özdeş görme eğiliminde ve sanayileşme olmaksızın kalkınmanın gerçekleşemeyeceği görüşünü kabul etmektedirler. Bir ülkenin, bölgenin yada bir ilin sanayileşmesi toplam çıktı içerisinde imalatın payının artması ile gerçekleşmektedir. Sanayileşme yarattığı içsel ve dışsal ekonomiler, hızlı teknolojik ilerlemeler ve bilgi akışı ile üretim, gelir, istihdam artışlarının yanı sıra verimlilik, etkinlik ve ihracat artışı sağlanmaktadır. Bununla birlikte ülkelerin yada illerin gelişmişlik düzeylerinde sanayileşmeyle birlikte bir artış yaşanmaktadır. Sanayileşmeye verilen önem nedeniyle gerek sanayileşmiş gerekse sanayileşmekte olan ülkeler sanayi faaliyetlerinin kurulması ve geliştirmesi için çeşitli politikaları uygulamaktadır. Fakat ekonomik faaliyetler her ülkede yada bir ülkenin her bölgesinde aynı hızda ve aynı anda başlamamakta, belirli bir merkezde yoğunlaşmaktadır. Bazı yöreler ekonomik, coğrafi ve kültürel açılardan gelişmeye daha uygun olması nedeniyle daha önce ve daha hızlı gelişmekte, böylelikle birer gelişme merkezi olarak ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu alanlara dönüşmektedir. Belirli bir merkezde sanayinin kümelenmenin başka bir değişle, sanayinin yer seçiminin temelinde, coğrafi yoğunlaşmaya bağlı olarak kazanılan yığılma ekonömileri-dışsallıklar, içsel ekonomiler, karşılaştırmalı üstünlükler, işgücü, yerel üstünlükler (su, enerji, iklim), taşıma maliyetleri, yerel kamu hizmetleri ve vergiler, alt yapı hizmetleri, belirli konularda bilgi birikimi ve uzmanlaşma gibi unsurlan kapsamaktadır. Coğrafi ve sektörel yönden yoğunlaşma, firmanın kümeye yerleşmesiyle birlikte; önceden oluşmuş işgücü piyasası, mal ve hizmet piyasası, sektörel kuruluşların varlığı, taşıma ve ulaşım kolaylığı, geniş pazar imkanları gibi dışsal yararlar sağlamaktadır.VI Sanayinin yer seçimini etkileyen bu faktörlerin önemi sanayiden sanayiye, mekandan mekana ve zamandan zamana değişmektedir. Firmalar çeşitli faktörler arasından kendileri için optimum üretim yerini seçerek üretimlerini gerçekleştirecektir. Kuruluş yeri seçimi firmaların karlılığının yanı sıra, gelir dağılımı, bölgesel gelişmişlik farklarını etkileme, birbirleri ile ilişkili firmaların aynı mekanda toplanması sonucunda oluşacak dışsallıklar, çevresel faktörler ile teşvik tedbirlerinden faydalanabilme gibi boyutlar içermektedir. Çalışmada Denizli sanayinde firmaların kuruluş yeri faktörlerine göre dağılımı ve Denizli sanayinin yerleşimi incelenmiştir. Denizli sanayinin yapısal gelişimi ve özellikleri ele alınarak, Denizli ili ve ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması ele alınmıştır. İlçelere göre sanayinin dağılımı ele alınarak, sanayileşmenin daha çok kent merkezinde yığıldığı ilçelerde yeteri kadar sanayileşmenin sağlanamadığı ortaya konmuştur, ihracata dayalı Denizli sanayinde lider sektör tekstil ve dokuma sanayidir ve sanayi merkezde toplanmıştır. Denizli sanayi, organize sanayi bölgesinin Honaz ilçesinde bulunması nedeniyle Honaz ilçesiyle birleşen merkez ilçede toplanmıştır. Denizli imalat Sanayi ve DPT verileri kullanılarak Gini Katsayı hesaplamalı yapılmıştır, buna göre; Denizli sanayinde Dokuma, Giyim ve Deri Sanayi sektörü yığılmaktadır, ve gini katsayısı 2,14 bulunmuştur. Bu sektörün arkasından en fazla gini katsayısı 0,82 olan Metal Ana Sanayi ve Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi sektörleri gelmektedir. Bu sektörler de Denizli sanayinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır. H.Simay KARAALP

Industrialization which is accepted as fundamental compelling power for all countries, especially for developing countries, primarily has been focused upon essential subject. Countries are intended to development problem have been seen identical to industrialization and they accept without industrialization the occurrence of development is impossible. Industrialization of a country a region or an urban, with an accretion in the manufacturing sector share in total output may be realized. Due to internal and external economies, industrialization has proved rapid technological progress, information flows, production, income, employment increases beside productivity, efficiency and export increase. Thus countries or urbans at the phase of development an increased have been lived. Due to importance dedicated to industrialization, countries etiher industrialized or industralizing have executed several varing policies to build and improve industrial facilities. However economic facilities can not be achieved instantenously and at teh same phase in everty country or in the regions of any country. Some regions having more suitable economical, geographical and cultural conditions are able to develope rapidly, thus this regions are transformed to the areas which wconomic facilities are concentrated as centers of developing. Clustering of industry in a specified region, in other words, industries location choice related with geographical concentration includes factors such as agglomeration economies (externalities), internal economies, comparative advantages, labor force, local advantages (water, energy, climate), transporting costs, local public services and taxes, infrastructure services, information accumulation in specific subjects and specialization. Geographical and sectoral concentration with the installation of firm in concentrated cluster region provides factors such as predeterminate labor force markets, goods and service markets, the existance of sectoral institutions, transporting easiness, extended markets. The major force of the factors affecting industries location choice may change for different industries, places and over time. Firms are to produce by choosing the optimal location pğertaining to varing factors. Location of firms have been choiced according to several factors besides their profits. These factorsVIII are several encouragments for investments, enviromental conditions and the existance of externalities. This study have analyzed the structure of Denizli's industrial dispersion according to the factors of firms establishment. Socio economic development level of Denizli and its countryside have been analyzed. The indusrty have clustered in the center of Denizli rather than countryside. The leader sector of Denizli industry is textile and weaving industry. The district of Honaz also is stituated the location of industrial region of Denizli. According to Denizli Manufacturing inventory and DPT datas, locational Gini Coefficient have been calculated. The results this calculations have showed that textile, clothing and weaving industies which have gini coefficient 2,14 are leading. These industries are followed by stone and metal industry with the Gini Coefficient 0,82 which have an important positim in Denizli industry. H.Simay KARAALP