Vahyin isnadı problemi bağlamında kelâm-ı nefsî'nin mahiyeti: Adudüddin el-Îcî örneği

Abstract

Bu çalışma İslam düşünce geleneğinde vahyin mahiyetine yönelik olarak ifade edilen görüşleri vahyin isnadı problemi bağlamında ele almaktadır. Bu minvalde önce vahyin muhtevası, çeşitleri, mertebeleri ve vahiy ile ilişkili olan bazı kavramlar incelenmiştir. Daha sonra İslam düşünce ekollerinin sahip oldukları Kur'ân ve kelâmullah algısı irdelenerek kelâm, tasavvuf ve felsefe geleneklerinin sahip oldukları vahiy telakkileri ile modern dönemde ifade edilen bazı kelâmullah anlayışları tespit edilmiş, bu anlayışların lafzın (i) Allah'a (ii) Cebrâil'e ve (iii) Hz. Peygamber'e isnadından hangi başlık altına girdiği tayin edilmiştir. Bununla beraber kelâm-ı nefsî ve kelâm-ı lafzî ayrımının neye tekabül ettiği, Adudüddin el-Îcî'nin bu hususta yazmış olduğu müstakil risalesinde mensubu olduğu geleneğe hangi itirazlar yaptığı tespit edilerek el-Îcî'nin kelâmullah telakkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca el-Îcî'nin görüşlerinin kendisinden sonraki kelâm geleneğinde ne oranda benimsendiğine de mu'ciz bir şekilde temas edilmiştir. Çalışmanın başlık ve konu itibariyle çok geniş bir yelpazeye hitap etmesine mukabil, konu vahyin isnadı problemi bağlamında incelenerek kapsam daraltılmıştır. Ayrıca tüm bu incelemelerin Adudüddin el-Îcî'nin bir varaklık kelâmullah risalesinde ifade ettiği anlayışı daha iyi anlamak ve yorumlamak amacına matuf olarak yapılması da çalışmanın kapsamını oldukça daraltmıştır. Kur'ân lafızlarının Allah'a ait olmadığının ifade edildiği bu günlerde Adudüddin el-Îcî'nin kelâmullah anlayışı oldukça önem arz etmektedir. Zira el-Îcî Cenâb-ı Hakkın nefsî kelamının hem lafız hem de manayı bünyesinde barındıran bir yapıya sahip olduğunu ifade etmektedir. el-Îcî'nin bu iddiası lafızların Allah Teala dışında herhangi bir varlığa isnat edilemeyeceğini savunma noktasında oldukça güçlü bir ilâhî kelam teorisi oluşturmaktadır. Çalışma, Kur'ân'ın iki kapak arasında yer alan lafızlarının Allah'a aidiyetinin mahiyetine yönelik bir açıklama getirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaca matuf olarak çalışmada veri analizi, kaynak tarama ve betimleme başta olmak üzere çeşitli sosyal bilim araştırma yöntemleri kullanılmıştır.

This study deals with the views expressed about the nature of revelation in the tradition of Islamic thought in the context of the problem of attribution of revelation. For this purpose, firstly, the content, types, levels of revelation and some concepts related to revelation were examined. Secondly, the perception of the Qur?an and theology of Islamic thought that the schools of thought have, and the concept of revelation that the traditions of theology, mysticism and philosophy have, and some understandings of kalamullah expressed in the modern period have been determined and has been determined under which heading these views fall due to the attribution of the words of Qur?an (i) to Allah (ii) to Gabriel and (iii) to the Prophet Muhammed. In addition to this, it has been tried to determine what the distinction between kalam-i nafs and kalam-i lazzi corresponds to, and what objections Adudüddin al-Îcî made to the tradition to which he was a member, in his detached treatise on this subject, and it has been tried to determine what al-Îcî's view of kalamullah. In addition, the extent to which al-İcî's views were adopted in the kalam tradition after him was briefly mentioned. Despite the fact that the study appeals to a wide range in terms of title and subject, the scope has been narrowed by examining it in the context of the attribution problem of Qur?an's words. In addition, the scope of the study has narrowed considerably, as all these studies were carried out with the aim of better understanding and interpreting the understanding expressed by Adudüddin al-Îcî in a leaflet kalamullah treatise. In these days when it is stated that the words of the Qur?an do not belong to Allah, Adudüddin al-Icî's understanding of kalamullah is very important. Because al-Icî states that the attribute of Allah Almighty has a structure that includes both wording and meaning. This claim of al-Icî constitutes a very strong divine theory of theology, at the point of arguing that words cannot be attributed to any being other than Allah. This study aims to provide an explanation for the nature of the Qur?an's words, which are located between two covers, to belong to Allah. For this purpose, various social science research methods, especially data analysis, literature review and description, were used in the study.