Netâ?icü'l-efkâr perspektifinden Merginânî'nin el-Hidâye eserinin tahlili (Kitâbu'l-Kerâhiyye özelinde)

Abstract

Bu çalışmada Merginânî'nin, el-Hidâye eseri, en önemli şerhlerinden biri olan Fet?u'l-?adîr'in, Kadızâde tarafından kaleme alınan tekmilesi Netâ?icü'l-efkâr perspektifiyle incelenmektedir. Öte yandan eserin tamamını incelemek çalışmanın sınırını aşacağı için bir konu sınırlamasına gidilmiştir. Müellifinin vefatı dolayısıyla tamamlanamayan eser ancak Kitâbu'l-vekâle'ye kadar yazılmıştır. Eserin kalan kısmını ise Kadızâde Şemseddin Ahmed Efendi, Netâ?icü'l-efkâr fî keşfi'r-rumûz ve'l-esrâr isimli tekmilesiyle tamamlamıştır. Çalışmaya örnek olarak seçilen konu da Kadızâde tarafından yazılan söz konusu tekmiledeki Kitâbu'l-kerâhiyye bölümüdür. Daha önce yapılan çalışmalarda ibâdet ve nikah bahislerinin sıklıkla çalışılmış olması ve muâmelât bölümlerinin ise çalışmanın sınırlarını aşacağı düşüncesiyle daha önce çalışılmamış bir bölüm olan Kitâbu'l-kerâhiyye bahsi seçilmiştir. Çalışma boyunca Kadızâde'nin, Netâ?icü'l-efkâr eserinde el-Hidâye'yi ve el-Hidâye şârihlerini desteklediği ve itirazlarda bulunduğu noktaların tespiti yapılmaya çalışılmıştır. İncelemeler neticesinde Netâ?icü'l-efkâr'ın Hanefî fıkhına tesiri ve gerek Netâ?icü'l-efkâr'da gerekse de el-Hidâye'de geçen kavâid-i fıkhiyeler tespit edilmiştir. Çalışmada ayrıca Şeybânî'nin el-Câmi?u'?-?agir'i ile Kudûrî'nin el-Mu?ta?ar'ının, Merginânî'nin yazdığı Bidâyetül-mübtedî eseri üzerindeki tesirlerine de temas edilmiştir. Bununla birlikte çalışmada tekmile yazım geleneği üzerine de bazı mülahazalar getirilmiştir.

In this study, Marghinani 's work al-Hidaya is analyzed from the perspective of Nata?ij al-Afkar, one of his most important commentaries, Fat? al-Qadir's takmila written by Kadızâde. Since dealing with the entirety of these works would have constituted an issue with regard to the scope of the present work, I have limited the scope of the study. Having passed away before the completion of al-Hidaya, the author was able to write up to Kitab al-Wakala. The rest of the book was completed by Kadızâde Şemseddin Ahmed Efendi with a supplement entitled Nata?ij al-Afkar fi Kashf al-Rumuz wa al-Asrar. Kitab al-Karahiyya, which is one of the subjects covered by Kadızâde in the supplement, consitutes the subject matter of the present study. The subjects of ?ibada (worship) and nika? (marriage) of al-Hidaya were often covered in the previous scholarship. The subjects of mu?amalat would have gone beyond the scope of the present work. Hence, I have decided to study Kitab al-Karahiyya, which is a subject that is not covered in the scholarship previously. Throughout the study, it has been tried to determine the points where Kadızâde supported al-Hidaya and al-Hidaya commentators in his work Nata?ij al-Afkar and made objections. The study determines the influence of Nata?ij al-Afkar upon the ?anafi school of law and al-qawa?id al-fiqhiyya (legal principles) found in either Nata?ij al-Afkar or al-Hidaya. The present work also notes the influence of al-Jami? al-?aghir of al-Shaybani and al-Mukhta?ar of al-Quduri upon Bidaya al-Mubtadi of al-Marghinani. However, in the study, some considerations have been brought about the tradition of tekmile writing.