Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.)'nde sedir kozalak kelebeği (gravitarmata osmana obraztsov, 1952) zararının terpen profilleri ile olan ilişkisinin belirlenmesi

Abstract

Türkiye, dünya genelinde orman varlığını artırabilen ülkelerden biri olma özelliğine sahiptir. Fakat yangın, iklim değişimi, otlatma, kaçakçılık gibi nedenler orman alanlarında tahribatlara sebep olmakta ve orman varlığını tehdit etmektedir. Böcek ve hastalık etmenleri de bitkilere zarar vermekte, büyüme ve gelişmesini engellemekte ve zaman zaman epidemi nedeniyle bitkilerin ölümüne neden olmaktadır. Lepidoptera türleri, özellikle iğne yapraklı ağaçlarda zarar yapanlar, üzerinde durulması gereken önemli zararlara neden olmaktadır. Lepidoptera türleri sayısı fazla olmamasına rağmen Türkiye ormanlarının en önemli zararlıları arasındadır. Sedir kozalak kelebeği olarak bilinen Gravitarmata osmana (Obraztsov, 1952), gelişiminin ilk yıllarında Toros sediri (Cedrus libani A. Rich.) kozalaklarının tohum ve pullarını yiyerek bitkiye zarar verir. Bu beslenme şekli kozalakta açıklıklar şeklinde deformasyonların oluşmasına neden olur. Böcek istilasının kozalak üzerindeki diğer belirtileri ise renk değişikliği, öğüntü ve sızıntıdır. Koniferler değişen çevre koşullarına karşı savunma stratejileri geliştirmekte ve çeşitli kimyasallar üreterek kendilerini korumaya çalışmaktadırlar. Bu savunma mekanizmasında yer alan başlıca kimyasallar terpen türevli bileşiklerdir. Bu çalışmanın amacı, Gravitarmata osmana konakçı tercihinde sedir kozalak içeriklerinin etkisinin araştırılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda böcek istilasının gözlendiği Denizli/Acıpayam ve böcek istilasının gözlenmediği Antalya/Elmalı lokalitelerinde yer alan sedir ormanlarından kozalak örneklemesi rastgele olarak yapılmıştır. Kozalak örneklerinin terpen profillerini belirlemek için GC-MS analizleri yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda iki grubun (Acıpayam ve Elmalı) ?-pinene bileşikleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark (p<0.05) bulunmuştur. ANAHTAR KELİMELER: Cedrus libani, Gravitarmata osmana, Kozalak, Terpen, GC-MS, Lepidoptera, Denizli, Türkiye

Turkey has the status of being one of the countries with the potential to expand the presence of forests in the world. Unfortunately, factors such as fire, climate change, grazing and smuggling devastate forest ecosystems and threatens the existence of forests. Insect and disease factors also harm plants, preventing growth and development and, in certain cases, causing plant mortality owing to epidemics. Lepidoptera species, particularly those that damage coniferous trees, cause significant economic losses that should be emphasized. Although the presence of Lepidoptera species is minor in Turkey, it is the most important forest pest in the country. Gravitarmata osmana (Obraztsov, 1952), known as the cedar cone pest, damages the plant by eating the seeds and scales of Taurus cedar (Cedrus libani A. Rich.) cones in the early stages of its development. This feeding method causes deformations in the form of galleries on the cone axis. Other signs of insect infestation on cones are discoloration, interior deformation and leakage. Conifers evolve defensive mechanisms in response to changing environmental conditions and attempt to protect themselves by producing a variety of chemicals. The main chemicals involved in this defense mechanism are mostly terpene-derived compounds. The main objective of this study is to explore the effect of Cedar cone contents on the host preference of G.osmana. For this purpose, cones were randomly sampled from cedar forests located in Denizli/Acıpayam, where insect infestation was observed, and Antalya/Elmalı, where the infestation was not observed. The terpene profiles of cone samples were characterized using GC-MS analyses. As the result of this study, a significant difference was found statistically (p<0.05) within the ?-pinene compounds of two groups (Acıpayam, Elmalı). KEYWORDS: Cedrus libani, Gravitarmata osmana, Cone, Terpene, GC-MS, Lepidoptera, Denizli, Turkey