Müderris Hasan Efendi'nin, Ğâyetü'l-Müntehâ fî-Tedbîri'l-Merzâ'sı (Hastalıkların Tedavisinde En Son Nokta): İnceleme-metin-dizinler

Abstract

Bu çalışmada, 18. yüzyılda Müderris Hasan Efendi tarafından kaleme alınmış ?âyetü?l-Müntehâ Fî-Tedbîri?l-Mer?â adlı tıbbî eser incelenmiştir. Öncelikle yazma eserin, kütüphanelerdeki nüshaları tespit edilmiştir. Tespit edilen nüshalar içerisinden Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih 3588 numaralı nüsha esas alınmış, gerektiğinde diğer nüshalardan da faydalanılmıştır. Çalışmamız; Giriş, Ses Bilgisi, Yazım (İmlâ) Özellikleri, Ekler, Metin, Dizinler ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, Klâsik Osmanlı Türkçesi ve bu döneme ait tıp yazmalarının genel bir değerlendirmesi, Müderris Hasan Efendi?nin hayatı, ?âyetü?l-Müntehâ Fî-Tedbîri?l-Mer?â adlı eseri ve eserin nüshaları hakkında bilgiler yer almaktadır. Ses Bilgisi bölümünde Türkçe kelimeler için Eski Türkçe ve Eski Anadolu Türkçesi, yabancı kökenli kelimeler için ise orijinal yazımları esas alınarak bir değerlendirme yapılmıştır. Yazım (İmlâ) Özellikleri ve Ekler bölümünde eserdeki imlâ hususiyetleri ayrıntılı bir şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Metin bölümünde yazma eser, çeviri yazı (transkripsiyon) işaretleriyle Latin alfabesine aktarılmıştır. Dizinler bölümünde ise üç ayrı dizin mevcuttur. Sözcüklerin anlam farklılıklarının esas alınarak sınıflandırıldığı Kelimeler Dizini, çekim ekleri esas alınarak hazırlanan Ek Dizini ve metinde kullanılan kelimelerin kullanım sıklığının görülebileceği Sıklık Dizini bulunmaktadır. Sonuç bölümünde ise elde edilen veriler değerlendirilmiştir.

In this study, ?âyetü?l-Müntehâ Fî-Tedbîri?l-Mer?â, medical work written by Müderris Hasan Efendi in the 18th century, is studied. Firstly, the copies of the manuscript in libraries are identified. Among all copies identified, we depend on the copy from Süleymaniye Library (Fatih no. 3588) and utilize other copies when necessary. Our work; consists of Introduction, Phonetics, Spelling Features, Affixes, Text, Indices and Conclusion sections. In Introduction section there is a general evaluation on Classical Ottoman Turkish and the medical manuscripts that belongs to this period, Müderris Hasan Efendi?s life, his work ?âyetü?l-Müntehâ Fî-Tedbîri?l-Mer?â and information about the copies of the work. In Phonetics section an evaluation made for Turkish words based on Old Turkish and Old Anatolian Turkish and for foreign words based on their original spelling. In Spelling Features and Affix sections, we tried to put forward the spelling features of the work in detail. In the Text section the manuscript transcripted into Latin alphabet using the transcription signs. In the Indices section there are three separate indices. There are Words Index that the words are classified on the basis of the differences in their meanings, Affix Index that is prepared based on inflectional suffixes and Frequency Index in which the usage frequency of the words in the text can be seen. In the Conclusion section the data obtained is evaluated.