Afgani̇stan Faryab ili Andhoy ilçesi Özbek ağızları (inceleme- metin- sözlük )

Abstract

Tezimiz, Afganistan’ın Faryab İlinde yer alan Andhoy ilçesinde yaşayan Özbek Türklerinin ağız özelliklerini kapsamaktadır. Andhoy İlçesi, Afganistan’ın kuzey bölgesinde yer alan Özbek ve Türkmen nüfusun yoğun olduğu yerleşim alanıdır. Bugünkü Türk yazı dillerini resmi şekilde kullanma şansı bulamayan Türk topluluklardan biri de Afganistan Türkleridir. Ayrıca çalışma sahamız olan Afganistan’ın Faryab bölgesinde hâkim olan dillerin (Farsça/Derice) etkisiyle bu bölgede konuşulan ağızların yavaş yavaş kaybolmaya başladığı da bir gerçektir. Bu doğrultuda çalışmamıza konu olan Afganistan Faryab İli Andhoy İlçesi Özbek Ağızları (İnceleme-Metin -Sözlük) bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın kapsamı, amacı, metodu, metinler ve bölgenin coğrafî, tarihî ve sosyo kültürel yapısı hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde transkripsiyonu tamamlanan metinler iki başlık altında (Ses Bilgisi ve Şekil Bilgisi) bakımından Standart Özbek Türkçesi ile karşılaştırılmış, benzerlik ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. İnceleme bölümünde ele alınan konular, metinde geçen örnekleriyle birlikte açıklanmıştır. Bu incelemeden elde edilen veriler sonuç ve değerlendirme bölümünde sıralanmıştır. Tezin temel kaynağını oluşturan metin bölümü tarafımızca derlenen, Özbek Türklerinin yoğun olarak yaşadığı köylerden elde edilmiştir. Sözlük bölümünde ise kelime boyutuyla Türkiye Türkçesinden değişiklik gösteren kelimeler alfabetik olarak açıklanmıştır. Bu bölümün içerisinde atasözleri ve deyimler verilmiştir.

Our thesis includes the dialect characteristics of Uzbek Turks living in Andkhoy District in Faryab Province of Afghanistan. Andkhoy District is a residential area with a dense Uzbek and Turkmen population in the northern region of Afghanistan. One of the Turkish communities that could not find the chance to use today's Turkish written languages in an official way is the Afghan Turks. In addition, it is a fact that the dialects spoken in this region are gradually disappearing with the influence of the languages (Persian/Deri) dominant in the Faryab region of Afghanistan, which is our field of study. In this direction, Faryab Province Andkhoy District, which is the subject of our study, consists of Uzbek Turkish Dialects (Review-Text-Dictionary). In the introduction, information is given about the scope, purpose, method, texts and geographical, historical and socio-cultural structure of the region. In the analysis section, the texts whose transcription was completed were compared with the Standard Uzbek Turkish in terms of two titles (Phonetic and Morphology), and similarities and differences were tried to be determined. The topics covered in the review section are explained with examples of their use in the text. The data obtained from this review are listed in the conclusion and evaluation section. The text part, which constitutes the main source of the thesis, has been obtained from the villages where the Uzbek Turks live intensely, compiled by us. In the dictionary section, words that differ from Turkey Turkish in word size are explained alphabetically. In this section, proverbs and idioms are given.