Nurullah Altay’ın Özbek Türkçesi̇ sözlüğünün Türkiye Türkçesine aktarımı

Abstract

“Nurullah Altay’ın Özbek Türkçesi Sözlüğünün Türkiye Türkçesine Aktarımı” adlı çalışmamız, Kaynakça ve sonuç bölümlerinin dışında iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Türklerde sözlükçülük devirleri ve bu devirlerde yazılan önemli sözlükler ve Özbek Türkçesi sözlük yazma geleneği hakkında bilgi verilmiş olup, birinci bölümde Afganistan Özbek Türkçesi, Afganistan Özbeklerinin bu coğrafyaya geldikleri tarih, Afganistan çağdaş Özbek edebiyatının başlangıç dönemi yazarları, Afganistan’da Özbek Türkleri tarafından hazırlanan sözlükler ve bunlar üzerinde yapılan çalışmalara yer verilmiş, Nurullah Altay’ın Özbek Dili Sözlüğü incelenmiştir. İkinci bölümde, Nurullah Altay’ın sözlüğü taranıp alfabetik sıraya göre Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Üçüncü bölümde yaptığımız çalışma hakkında bilgi verilmiştir. Yüzyıllar boyunca sosyo-kültürel ve sosyo-politik etkenler karşısında yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan Afganistan Özbek Türkçesi üzerinde yabancı araştırmacılar tarafından yapılan birkaç çalışmanın dışında bugüne kadar başka önemli bir çalışma yapılmamıştır. Yapılan çalışmalar da ya tarihȋ-coğrafi ya da folklorik nitellik taşıyan çalışmalardır. Çalışmamız Afganistan’daki eğitim kurumlarında Özbekçe öğrenen öğrenciler tarafından kullanılan Özbekçeden Özbekçe’ye bir sözlük olup bu alanda çalışma yürüten araştırmacıların kaynak olarak kullanmasına vesile olması amacına hizmet etmesi yönüyle tez çalışması olarak seçmemizde önemli bir etken olmuştur.

This study titled "Transfer of Nurullah Altay's Uzbek Language Dictionary to Turkish" consists of two min parts apart from the bibliography and conclusion parts. In the introduction, information about the lexicography periods of the Turks and the important dictionaries written in these periods and the Uzbek Turkish lexicography are given. In the first part, Afghanistan’s Uzbek language, the date that Afghanistan’s Uzbek came to this geography, the authors of the beginning period of Afghanistan’s contemporary Uzbek literature, the dictionaries prepared by Uzbek Turks in Afghanistan and the studies on them, Nurullah Altay's Uzbek language dictionary were examined. In the second part, Nurullah Altay's dictionary was scanned and translated into Turkish in alphabetical order. In the third chapter, information about our study is given as a result. Apart from a few studies by foreign researchers on Afghanistan Uzbek Turkish, which has been in danger of extinction due to socio-cultural and socio-political factors for centuries, no other important study has been conducted so far. The studies carried out are either historical-geographical or folkloric studies. Our study is a dictionary from Uzbek to Uzbek used by students learning Uzbek in educational institutions in Afghanistan, and it has been an important factor in our selection as a thesis study as it serves the purpose of enabling researchers working in this field to use it as a resource.