L’aspect des archetypes dans le recit Benoitien autour de l’atlantide

Abstract

Carl Gustav Jung, qui met en lumière la psyché humaine avec ses travaux importants dans le domaine de la psychologie analytique, a profondément influencé le monde de la psychologie en développant la théorie de l'inconscient de Sigmund Freud par l'idée que l'individu a non seulement un inconscient personnel mais aussi un inconscient collectif. La théorie de l'inconscient collectif, qui consiste en archétypes signifiant comme premier exemple, modèle original et que l'on peut considérer comme les images latentes du passé, est également fréquemment utilisée dans le domaine de l'art et de la littérature par la suite parce que les oeuvres qui portent les traces du pouvoir créateur de l'esprit humain créent un espace très propice aux archétypes. Dans ce contexte, les oeuvres se transforment en un champ d'étude puissant pour la critique archétypale qui s'entremêle avec de nombreuses disciplines telles que l'anthropologie, la sociologie et la psychanalyse. La méthode de critique archétypale contribue ainsi à analyser le langage des images que l'auteur utilise inconsciemment et à rendre l'oeuvre plus compréhensible en nous permettant d'aborder l'oeuvre littéraire à partir d'un point de vue différent. Dans cette étude, nous avons tenté de traiter des apparitions d'archétypes et d'analyser ces images mythiques sur un plan sémantique dans le cadre de l'approche de la théorie archétypale de Jung et de l’archétype du voyage du héros, sur laquelle s'appuie sur la formule « départ-initiation-retour » de Joseph Campbell dans trois oeuvres de Pierre Benoît, l'un des écrivains importants de la littérature française du XXe siècle, qui s’intitulent l'Atlantide, avec de nombreux éléments mythiques et la Dame de l'Ouest et enfin la Châtelaine du Liban qui en contiennent moins.

Analitik ruhbilim alanında yapmış olduğu önemli çalışmalarla insan ruhuna ışık tutan Carl Gustav Jung, Sigmund Freud’un bilinçdışı kuramını geliştirerek, bireyin yalnızca kişisel değil aynı zamanda ortaklaşa bir bilinçdışına da sahip olduğu görüşüyle ruhbilim dünyasını derinden etkiler. Kökörnek, ilkörnek, özgün model gibi anlamlara gelen, geçmişin gizil imgeleri olarak değerlendirebileceğimiz arketiplerden oluşan ortak bilinçdışı teorisi daha sonraları sanat ve yazın alanında da sıklıkla kullanılır. Öyleki insan ruhunun yaratıcı gücünün izlerini taşıyan sanat yapıtları arketipler için oldukça elverişli bir alan oluşturur. Bu bağlamda, yapıtlar budunbilim, toplumbilim, ruhbilim gibi bir çok bilim dalı ile iç içe olan arketipsel eleştiri için güçlü bir inceleme alanına dönüşür. Arketipsel eleştiri yöntemi, yazınsal yapıta çok farklı bir pencereden yaklaşmamıza olanak sağlayarak, yazarın farkında olmadan kullandığı imgeler dilini çözümlememize ve yapıtın daha anlaşılır olmasına katkıda bulunur. Bu çalışmamızda 20. yüzyıl Fransız yazınının önemli yazarlarından birisi olan Pierre Benoît’nın, içinde çok sayıda mitik öğeleri barındıran L’Atlantide adlı romanından hareketle, daha az mitik öğelerin bulunduğu La Dame de l’Ouest ve La Châtelaine du Liban adlı romanlarını da kapsayacak biçimde, Jung’un arketipsel kuramı ve Joseph Campbell’in “ayrılış-erginlenme-dönüş” formülü üzerine kurulu kahramanın yolculuğu arketipi yaklaşımı bağlamında, arketiplerin görünümlerini ele almaya ve bu mitik imgeleri anlamsal düzlemde çözümlemeye çalıştık.