Döviz kuru ve dış ticaret ilişkisinde J-Eğrisi etkisinin incelenmesi: Türkiye örneği

Abstract

İhracata dayalı büyüme stratejisi, ülkelerin kalkınma hedeflerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir unsur olmuş, ülkelerin imalat sanayilerinin ihracat yapılarında verimliliğe ve teknolojiye dayalı çeşitli farklılıklar yaratmıştır. Küreselleşmenin olgunlaşması ve ihracata dayalı büyüme politikalarının gelişmesi ile birlikte döviz kuru ve dış ticaret ilişkisi giderek önem kazanmaya başlamış, bunun yanında katma değerli üretim, ekonomik büyüme için önemli bir unsur haline gelmiştir. Fakat özellikle gelişmekte olan ülkelerde katma değerli üretimin az olması, ihracat mallarının ithal ara malı girdilerinden oluşması gibi sorunların varlığı durumunda, dalgalı veya sabit kur rejimlerinde, olası bir kur şoku durumunda yerli malı yabancı mal karşısında reel olarak değer kaybedecektir. İktisat literatüründe, kur şokları karşısında ilgili malın ihracatında kısa dönemde olumsuz bir etki görülürken, uzun dönemde olumlu bir etki oluşacağı düşüncesi J-Eğrisi Etkisi olarak adlandırılmaktadır. OECD, imalat sanayi ürünlerini teknolojik yoğunluğuna göre yüksek, orta-yüksek, orta-düşük ve düşük teknoloji şeklinde dört farklı kategoriye ayırarak sınıflandırmaktadır. İhracat mallarındaki bu sınıflandırmayla birlikte, Türkiye’nin reel geliri, ilgili yabancı ülkenin reel geliri ve ikili reel döviz kuru değişkenleri arasındaki olası simetrik/asimetrik kısa ve uzun dönemli ilişkiler, 2003Q1-2020Q4 dönemi için çeyreklik veriler kullanılarak 4 farklı teknoloji yoğunluğuna göre, gruba dahil edilen ülkeler örneği için ARDL/NARDL sınır testi yöntemleri ile incelenmiştir. Kısa dönem hata düzeltme modeline göre: Düşük teknoloji yoğunluğuna göre imalat sanayinde ABD ve yüksek teknoloji yoğunluğuna göre imalat sanayinde Almanya örnekleri kısa dönemde J-Eğrisi Etkisinin varlığını desteklerken uzun dönem denklemine göre: Orta-yüksek teknoloji yoğunluğa göre imalat sanayinde Fransa örnekleri J-Eğrisi Etkisinin uzun dönemde varlığını desteklemektedir.

The growth strategy based on exports has become an essential factor in achieving countries' development goals, creating productivity and technology-based diversity in their manufacturing industries' export structures. With the maturation of globalization and the development of export-oriented growth policies, the exchange rate and foreign trade relationship have become increasingly important, and value-added production has also become a significant factor for economic growth. However, if there are issues such as low value-added production and the composition of export goods mainly from imported intermediate inputs, in particular in developing countries, in the event of a currency shock in a floating or fixed exchange rate regime, domestic products will lose value in real terms against foreign products. In economic literature, while a short-term negative impact is seen in the export of the relevant good in the face of currency shocks, the opinion is that a positive effect will emerge in the long term, referred to as the J-curve effect. The OECD categorizes manufacturing industry products into four different categories according to their technological intensity: high, medium-high, medium-low, and low technology. Along with this classification of export goods, possible symmetric/asymmetric short- and long-term relationships between Turkey's real income, the relevant foreign country's real income, and bilateral real exchange rate variables were examined using ARDL/NARDL boundary testing methods for four different technology intensities, using quarterly data for the period of 2003Q1-2020Q4 for the example of countries included in the group. According to the short-term error correction model, the examples of the United States in low-technology-intensive manufacturing and Germany in high-technology-intensive manufacturing support the presence of the J-curve effect in the short term, while according to the long-term equation, the examples of France in medium-high technology-intensive manufacturing support the presence of the J-curve effect in the long term.